مناسک حج : مطابق با فتاوای حضرت آیه الله العظمی امام خمینی (ره) و مراجع معظم تقلید صفحه 406

و اگر اختیاریِ یكی را عمداً ترك كرده باشد، حجش بنابر اقوی در ترك عرفات و بنابر احتیاط در ترك مشعر باطل است؛ و اگر عمدی نباشد، احتیاط واجب در بطلان است.

درك اضطراری عرفه و اضطراری یومی مشعر

هفتم- درك اضطراری عرفه و اضطراری یومی مشعر كه اگر ترك یكی از دو اختیاری، عمدی باشد، حج او باطل و گرنه صحت، بعید نیست، گرچه احتیاط با دارا بودن شرایط وجوب، اعاده در سال بعد است.

درك اختیاری یا اضطراری عرفه به تنهائی‌

هشتم- درك اختیاری عرفه به تنهائی؛ و احتیاط واجب در این صورت، اگر ترك اختیاری مشعر عمدی نبوده، اتمام و اعاده است؛ و گرنه حج باطل است.

(1)- آیة اللَّه صافی، آیة اللَّه گلپایگانی: اگر عمداً اختیاری عرفه را ترك كرده باشد حجش باطل است و لكن‌نسبت به ترك اختیاری مشعر، اگر بدون عذر پیش از اذان صبح از مشعر بیرون برود حجش صحیح است به شرط آن‌كه وقوف به عرفات را انجام داده باشد و شب در مشعر به قصد وقوف مانده باشد ولكن بر آن یك گوسفند كفّاره واجب است. (مناسك فارسی، ص 125، قسم پنجم و مسأله 162 و ص 122، مسأله 159).

(2)- آیة اللَّه سیستانی: اختیاری مشعر از شب است تا طلوع آفتاب و حج او در این صورت صحیح است، همچنانكه گذشت.

آیةاللَّه مكارم: اگر اختیاری مشعر را عمداً ترك كرده باشد حج او صحیح است و یك گوسفند كفّاره دارد.

(3)- آیة اللَّه تبریزی: لكن اگر ترك اختیاری مشعر به این صورت باشد كه شب وقوف در مزدلفه كرده و از روی جهل به مسأله قبل از فجر از آنجا كوچ كرد و تا ظهر روز عید هم نتوانست به مشعر برگردد حج او صحیح است و باید یك گوسفند كفّاره دهد.

آیة اللَّه سیستانی: اگر جاهل مقصر باشد حجّش باطل است و اگر از روی فراموشی یا جهل قصوری یا هر عذر دیگر، اختیاری را ترك كند و اضطراری را انجام دهد حجّش صحیح است.

آیة اللَّه مكارم: اگر از روی جهل باشد.

آیة اللَّه فاضل: اگر اختیاری عرفه باشد حج باطل است و اگر اختیاری مشعر باشد، بنابر اقوی حج باطل است.

(4)- آیة اللَّه مكارم: این احتیاط مستحب است.

(5)- آیة اللَّه بهجت: آن‌كه فقط وقوف اختیاری عرفات را درك نماید كه اظهر در این صورت صحت حج است مگر آن‌كه اختیاری مشعر را عمداً ترك كرده باشد. (مناسك، ص 134).

آیة اللَّه تبریزی، آیة اللَّه خویی: اظهر در این صورت این است كه حج او باطل و به عمره مفرده منقلب می‌شود.

آیة اللَّه سیستانی: حج او باطل است و به عمره مفرده منقلب می‌شود، بجز یك صورت و آن این‌كه هنگام عبور از عرفات به منی در مشعر در وقت اختیاری (از شب تا طلوع آفتاب) گذشته باشد و ذكر خدا گفته باشد كه در این صورت حجش صحیح است هرچند قصد وقوف نكرده باشد از روی جهل به مسأله.

آیة اللَّه صافی: احتیاط در آن ترك نشود به این‌كه اعمال را به قصد ما فی الذمّه از عمره و حج بجا آورد و در سال بعد نیز در صورتی‌كه حج بر او مستقر بوده یا استطاعتش باقی باشد حج بجا آورد. (مناسك فارسی، ص 158).

آیة اللَّه گلپایگانی: اقوی و اشهر صحیح بودن حج است. (آراء المراجع، ص 346).

آیة اللَّه مكارم: حج او صحیح است و احتیاج به اعاده ندارد.