مناسک حج : مطابق با فتاوای حضرت آیه الله العظمی امام خمینی (ره) و مراجع معظم تقلید صفحه 530

داشته باشد، باید بدهد، مگر آن‌كه حرجی باشد؛ و اگر نداشته باشد یا حرجی باشد، ظاهراً حكم مصدود را دارد.

فرض تعدّد راه‌

1298- اگر از راهی مصدود شود و راه دیگری وجود داشته باشد و مخارج رفتن از آن راه را دارا باشد، باید در احرام باقی بماند و از آن راه برود؛ و اگر از آن راه رفت و حج از او فوت شد، باید عمره مفرده بجا آورد و از احرام خارج شود.

خوف عدم وصول‌

1299- اگر مصدود خوف داشته باشد كه اگر از راه دیگر برود ممكن است به حج نرسد، نمی‌تواند به وظیفه مصدود عمل كند و مُحلّ شود، بلكه باید به راه ادامه دهد و صبر كند تا فوت محقق شود و با عمره مفرده متحلل شود.

میزان تحقق مصدودیت‌

1300- مصدود بودن در حج، به یكی از صور ذیل متحقق می‌شود:

عدم امكان درك هیچ یك از وقوف اختیاری و اضطراری عرفه و مشعر؛

نرسیدن به چیزی كه به فوت آن، حج فوت می‌شود، هرچند از روی علم و عمد نباشد؛

منع از منی و مكه بعد از وقوفین و با عدم امكان استنابه؛

منع از اعمال منی یا اعمال مكه، با عدم امكان استبابه؛

ولی اگر بعد از اتمام اعمال مكه، او را از بازگشت به منی برای انجام بیتوته و اعمال ایام تشریق، منع نمودند، مصدود بودن، تحقق پیدا نمی‌كند و حج او صحیح است و باید برای انجام اعمال در این سال؛ و اگر نشد، سال دیگر نایب بگیرد.

(1)- آیة اللَّه خویی: این مسأله و مسأله قبل را، متعرض نشده‌اند.

(2)- آیة اللَّه فاضل: ظاهر آن است كه به منع از اعمال منی به تنهایی صدّ محقّق نمی‌شود.

(3)- آیة اللَّه بهجت: مصدود از حج چنانچه از موقف عرفات و مشعر باشد، وظیفه‌اش قربانی در محل صدّ (جلوگیری) و بیرون آمدن از احرام است و احتیاط این است كه علاوه بر قربانی حلق یا تقصیر نیز بنماید و اگر مصدود از احد الموقفین باشد و متمكّن از دیگری باشد یا بشود اظهر عدم جریان حكم مصدود است بلكه مكلّف است در صورت تمشّی حج صحیح اگرچه اضطراری باشد به اتیان آن، و با تمامیّت حج به هر نوعی در آن سال باشد محلّی برای صدّ و حكم آن كه تحلّل به هدی است، نیست و اگر مصدود از ما بعد الموقفین بجمیع اقسام آن باشد در این صورت حج او صحیح و تمام است و برای آنها عمل به وظیفه؛ یعنی استنابه در رمی و واجب بعدی كه قابل استنابه است می‌نماید و احتیاط این است كه بعد از این اعمال از احرام خارج شود و همچنین در اعمال بعد از منی؛ چنانچه متمكن از انجام آن شد خود بجای آوَرَد و الّا نایب بگیرد و بر تقدیر عدم تمكن از استنابه در ذی‌حجه همان‌سال، در سال آینده در صورت تمامیت حج به وقوفین، پس جواز رفع حرج به تحلل به هدی خالی از وجه نیست. (مناسك، مسأله 446). و كسی كه تمام اعمال حج را به جاآورده و در مكّه است و جهت بیتوته در منی و رمی جمرات می‌خواهد به منی برود و منع و جلوگیری شود حجّش تمام است و برای رمی در صورت امكان همان سال نایب می‌گیرد و در صورت عدم امكان برای سال بعد نایب بگیرد.

آیة اللَّه تبریزی، آیة اللَّه خویی: مصدود از حج، چنانچه از موقف عرفات و مشعر یا خصوص موقف مشعر مصدود باشد، وظیفه‌اش قربانی در محلّ صدّ و بیرون آمدن از احرام است و احتیاط این است كه علاوه بر قربانی، حلق یا تقصیر نیز بنماید و چنانچه مصدود از طواف و سعی بعد از موقفین و اعمال منی (قبل یا بعد از آن- آیة اللَّه تبریزی) باشد در این صورت اگر نتواند نایب بگیرد، وظیفه‌اش قربانی در محلّ صدّ است و اگر بتواند برای طواف و سعی نایب بگیرد، احوط این است كه هر دو وظیفه را انجام دهد؛ یعنی هم قربانی كند و هم نایب بگیرد (گرچه اظهر جواز اكتفا به قربانی است در صورتی كه جلوگیری از دخول در مكه باشد و جواز اكتفا به نایب گرفتن است اگر جلوگیری بعد از آن باشد- آیة اللَّه تبریزی) و چنانچه فقط از اعمال منی جلوگیری شده باشد نه از رفتن به مكه، در این صورت چنانچه بتواند برای رمی و قربانی نایب بگیرد صحیح است و خود حلق یا تقصیر نموده و از احرام خارج شده، سپس بقیه مناسك و اعمال را بجا آورد و چنانچه نتواند نایب بگیرد، در این صورت ظاهراً وظیفه‌اش این است كه پول قربانی را نزد كسی بگذارد كه بجای او قربانی كند و در جای خود حلق یا تقصیر نموده و برای بجا آوردن اعمال مكه به مكه رفته و پس از انجام اعمال آنجا، تمام چیزهایی كه به احرام بر او حرام شده بود، حلال خواهد شد حتی زن و حاجتی به چیز دیگر ندارد و حجش صحیح است و بایستی در سال بعد بنابر احتیاط رمی را اعاده نماید.

آیة اللَّه سیستانی: مصدود در حج تمتّع اگر از رسیدن به وقوفین یا مشعر به تنهایی منع شده باشد احتیاط این است كه طواف و سعی نماید و سر خود را بتراشد و گوسفندی را قربانی كند و سپس از احرام بیرون رود. و اگر از طواف و سعی منع شده باشد، در این صورت اگر نتواند نایب بگیرد و بخواهد از احرام بیرون رود، احتیاط این است كه قربانی كرده و پس از آن حلق یا تقصیر نماید و اگر بتواند نایب بگیرد بعید نیست كه نایب گرفتن كفایت كند، بنابراین برای طواف و سعی نایب می‌گیرد و نماز طواف را خود پس از طواف نایب بجا می‌آورد و اگر از رسیدنش به منی جهت بجا آوردن اعمال آنجا جلوگیری شود، در این صورت اگر بتواند نایب بگیرد باید نایب جهت رمی و قربانی كردن بگیرد، و پس از آن سر خود را بتراشد یا كوتاه كند و موی خود را در صورت امكان نیز به منی بفرستد، و باقی مناسك را بجا آورد و اگر نتواند نایب بگیرد، واجب نیست قربانی كند، ولی بجای آن روزه بگیرد، همچنان كه واجب نیست رمی كند- اگرچه احتیاط این است كه خودش شخصاً رمی را در سال آینده بجا آورد، در صورتی كه به حج برود و یا توسّط نایبش، در صورتی كه به حج نرود- سپس باقی مناسك حج را، از سر تراشیدن یا كوتاه كردن و اعمال مكّه بجا آورد، و پس از آن همه محرّمات احرام بر او حلال می‌شوند حتی زنها، و نیازی به هیچ چیز دیگری نیست. (مناسك، مسأله 440).

آیة اللَّه صافی، آیة اللَّه گلپایگانی: از اینجا تا آخر مسأله به فتوای معظم‌له در مناسك عربی، ص 176 چنین است: اگر بعد از وقوفین او را از مناسك سه‌گانه منی- رمی، قربانی و حلق یا تقصیر- منع كنند، پس اگر همچنین از داخل شدن مكه و ادای مناسك آن در طول ذی‌حجه هم منع شده باشد، در این صورت حكم مصدود را دارد و اگر منع تنها از رجوع به منی است، پس اگر تمكن از نایب گرفتن دارد، شخصی را برای خود نایب می‌گیرد تا رمی و قربانی را انجام دهد و پس از آن خودش حلق می‌كند و بعد از حلق از احرام خارج می‌شود و بقیه اعمال حج را بجا می‌آورد و اگر نمی‌تواند نایب بگیرد بنابر احتیاط هدی را قربانی می‌كند و بر احرام باقی می‌ماند تا این‌كه با عمره مفرده محلّ شود و در صورتی كه بعد از انجام اعمال مكه او را از برگشتن به منی برای بیتوته و رمی ایام تشریق منع كردند مصدود بودن تحقق پیدا نمی‌كند و حج او صحیح است و باید نایب بگیرد برای رمی جمرات در همان سال و اگر امكان نداشت در سال دیگر و در شبهایی كه باید در منی بیتوته كند در مكه مشغول عبادت شود، و اگر این كار هم ممكن نشد بنابر احتیاط برای ترك بیتوته در منی كفّاره بدهد. (مناسك عربی، ص 176).

آیة اللَّه مكارم: در صورت اخیر احتیاط آن است كه با قربانی كردن از احرام بیرون آید.