حج و عمره صفحه 239

و در صورت نبودن این راه ها اگرحاکم سنی حکم به ثبوت ماه نمود و تقیه اقتضاء کرد که مکلف با آنها موافقت کند کلمات اصحاب در اینجا مخلف است.

وقوف از جهت تقیه

بعضی موافقت آنان را در صورت شک یا علم به خلاف مجزی ندانسته و در فرض عدم امکان ادراک موقف، حج از حاج فوت شده و با بودن استطاعت در سال های بعد حج را بعداً بیاورد و چنانچه استطاعت باقی نماند و همان سال عدم امکان درک موقف، استطاعت داشت اعاده بر وی لازم نیست.

و بعضی دیگر (تفصیل بین علم به خلاف و شک داده اند، در صورت اولی وقوف با عامه مجزی نیست به خلاف صورت دوم که مجزی دانسته حتی احتیاط را نیز حایز نمی داند) و دیگری حتی در صورت علم به خلاف با فرض تقیه وقوف با آنان را مجزی دانسته، با تفصیل بین صورت استقرار حج از سال های قبل و حصول استطاعت در همان سال.

در فرض اول، حج مبرء ذمه است و در صورت دوم استطاعت حاصل نشده و نسبت به مناسک منی صورت علم به خلاف موافقت و متابعت عامه کافی نیست، و صورت شک متابعت را کافی دانسته، لکن مسئله مشکل است، و گفته طایفه سوم خالی از قوت نیست (در خصوص صورت شک) ولی آنچه در ذیل فتوی طایفه سوم نسبت به مناسک منی اشاره شد که متابعت را در فرض شک کافی دانسته اند خالی از اشکال نیست.

(مگر استفاده ملازمه از تنزیل در روایت ابی الجارود در این فرض و فرض سابق شود) ابی الجارود(1) می گوید: انا شککنا سنه فی عام من تلک الاعوام فی الاضحی فلما دخلت علی ابی جعفر(علیه السلام) و کان بعض اصحابنا یضحی فقال(علیه السلام) الفطر یوم یفطر الناس و الاضحی یوم یضحی الناس و الصوم یوم یصوم الناس.