حج و عمره صفحه 91

فرقی ندارد.

لبیک از کی لازم بوده و اشاره ای به حج حضرت آدم، ندای ابراهیم و مکالمه حضرت موسی با ذات حق

3_ لبیک گفتن از چه وقت لازم بوده:

معاویه بن عمار که از اصحاب خاص امام صادق(علیه السلام) است طی حدیثی(1) از حضرت نقل کرده که (اوّل من لبیّ ابراهیم(علیه السلام) قال ان الله یدعوکم الی ان تحجّوا بیته فاجابوه بالتلبیه فلم یبق احد اخذ میثاقه بالموافاه فی ظهر رجل ولا بطن أمراه الّا اجاب بالتلبیه) _ نخست کسی که لبیک گفت حضرت ابراهیم بود، گفت همانا خداوند شما را به حج خانه اش می خواند پس حضرت را لبیک جواب دادند باقی نماند هیچ کس در پشت مردی و شکم زنی که میثاقش به مواقات (یعنی حضور در حج) گرفته شد مگر آن که جواب تلبیه داد.

2_ در روایت معتبری(2) علامه مجلسی(قدّس سرّه) از امام صادق(علیه السلام) درباره حج آدم(علیه السلام) آورده چون روز هشتم ذی حجه شد، جبرئیل آدم(علیه السلام) را بیرون برد به سوی منی، در آنجا بیتوته کرد چون صبح کرد بیرون برد او را به سوی عرفات و در حال بیرون بردن از مکه به او احرام را آموخته و امر به تلبیه اش کرده بود چون ظهر روز عرفه شد تلبیه را قطع کرد.

با توجه به این روایت اول کسی که از آدم و آدمیان لبیک گفته حضرت آدم بوده و اما روایت بالا (معاویه بن عمار) باید اول من لُبّی به صیغه مجهول خوانده شود به قرینه شرحی که بعد از این عبارت در خود روایت دارد معنایش چنین می شود اول کسی را که در جواب او لبیک گفتند حضرت ابراهیم بود.

و گفتار شیخ صدوق (قدس سرّه)(3) در کتاب من لا یحضره الفقیه در باب اختلاف مردم در تعداد حج ها نیز اشاره به همین موضوع است گرچه استناد به امام نمی دهد.

3_ گفته است چون ابراهیم(علیه السلام) ندا کرد (هلّم الی الحجّ)، آن کس

1- [1] . حدیث 300 جلد 5 تهذیب.
2- [2] . جلد 99 بحار اسلامیه.
3- [3] . جلد 2 من لا یحضره الفقیه ص 129.