- پیش گفتار 1
- اشاره 3
- اشاره 4
- 1. جنبه اجتماعی حج 4
- ب) تبادل افکار و انتقال اطلاعات 5
- الف) شناخت حجّاج کشورهای دیگر؛ مقدمه ارتباطات بعدی 5
- ج) حل مشکلات جهان اسلام و تقویت روابط اجتماعی 6
- د) ایجاد هم بستگی میان مسلمانان 7
- ه_ ) حل اختلاف مسلمانان 8
- اشاره 10
- الف) تبادل فرهنگ و افکار 10
- ب) آشنایی با وضعیت اجتماعی فرهنگی سرزمین وحی 12
- ج) دفاع معقول و منطقی از مبانی تشیع 14
- 3. جنبه های سیاسی حج 15
- اشاره 15
- ج) خنثی سازی توطئه های تبلیغی استکبار جهانی 16
- الف) انتقال فرهنگ مبارزه سیاسی به مسلمانان دیگر کشورها 16
- ب) دشمن شناسی 16
- د) برائت از مشرکان 18
- ه_) مسئله جهانی سازی حج 19
- و) قابل تعمیم بودن 21
- 4. جنبه های اقتصادی حج 23
- اشاره 23
- الف) ازدیاد روزی و رفع فقر 24
- ب) سودرسانی به مسلمانان 25
- ج) تقویت اقتصاد خارجی 27
- 1. هدف از آفرینش انسان (قرب الی الله) 29
- 2. اسباب دست یابی به هدف آفرینش 30
- 4. حج، عبادتی فراتر از دیگر عبادت ها 31
- 3. بعد عبادی انسان 31
- اشاره 34
- اشاره 35
- 1. تربیت پذیری انسان ها 35
- الف) راه های تربیت نفس 36
- ب) اثرپذیری روح انسان از عبادت 37
- ج) حج، نمایشی جامع از سیر روحی انسان 38
- اشاره 39
- 2. مراحل سازندگی انسان قبل از حج 39
- الف) تطهیر 40
- یک _ تطهیر جان 40
- اشاره 40
- دو _ تطهیر مال 41
- سه _ تطهیر گناهان 42
- ب) اصلاح نیت و انقطاع از غیر 43
- ج) تقوا 44
- د) یادگیری مناسک حج 45
- ه) خدامحوری و ولایت مداری (تمام الحج ملاقاه الامام) 46
- اشاره 46
- یک _ شناخت ولی الله 46
- دو _ استشمام بوی امام مهدی(عج) از سرزمین وحی 50
- اشاره 51
- فصل چهارم:انسان و اعمال حج 51
- 1. میقات، مقدمه ورود به حرم کبریایی 53
- 2. احرام، آموزشگاه درس مقاومت 57
- 3. تلبیه یا اجابت دعوت حق 60
- 4. پناهندگی به خدا در پرتو سعی 63
- 5. عرفات، سرزمین معرفت 66
- 6 . وقوف در مشعر الحرام 70
- 8 . طرد شیطان با رمی جمرات 75
- 9. اسرار قربانی 77
- 10. آثار حلق و تقصیر 80
- 12. زیارت بیت و استلام حجر 84
- 13. تحلیلی فشرده از اسرار حج 91
- 14. اسرار حج از زبان امام خمینی رحمه الله 93
- 15. یافته های معنوی در مدینه 94
- 16. درک فضایل مسجدالنبی و زیارت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله 98
- 17. بقیع؛ بوسه گاه فرشتگان 101
- 18. وداع با مدینه 104
- 1. پرهیز از ظاهرکاری در اعمال پس از حج 105
- فصل پنجم:انسان پس از حج 105
- اشاره 105
- 2. حفظ حالت های به دست آمده در موسم حج 108
- 3. زینت حج بودن 109
- نقش رسانه ملی در گسترش فرهنگ حج و زیارت 110
- فصل ششم:همراه با برنامه سازان 110
- بایدها و نبایدها در رسانه ملی 112
- پرسش های مسابقه 114
- پرسش های مردمی 115
- پرسش های کارشناسی 116
- هم سفر حج 117
- موضوع های برنامه سازی 117
- حق مادر 118
- خانه پروردگارم 118
- هفتاد سال حج 118
- ناتمام گذاشتن طواف برای حاجت مؤمن 119
شکسته، این بقعه مقدس ولی بی سایبان برای ما معنای دیگری دارد.»(1) «در بقیع، روضه لازم نیست، خود، مرثیه مجسم است. در بقیع، اشک است که سخن می گوید.
18. وداع با مدینه
همیشه هنگام ورود، حرف بسیار است و هنگام خداحافظی، حرف ها به پایان می رسد و اشک و آه و حسرت و تلخی سکوت، در جان لانه می کند. شب، شب آخر است. فرصت ها را باید غنیمت شمرد. باید به پای ثانیه ها بیفتی. ای عقربه ها! عقب بکشید و بایستید. عمر سفر خود را کوتاه نکنید. باید دل کند. جدایی یک قانون است.
پایان سفر، برگشتن به دنیای خاکی و روزمرگی همیشگی و تنزل از افلاک به خاک است. می رویم با حسرتی بر دل و غمی سنگین بر سینه و آرزویی بر دل مانده؛ آرزوی نیافتن قبر گم شده!
گریه امان نمی دهد، برای آخرین بار جام وجودت را متوجه قلب نگین مدینه، قبه الخضرا می کنی و روحت را در باران ترنم اشک هایت شست وشو می دهی: «اَخْرِجنی مُخْرَجَ صِدْقٍ» و با حسرت زمزمه می کنی: «السلام علیک یا رسولَ اللهِ.» با خود آرزو می کنی: «وَ لا جَعَلَهُ اللّه آخِرَ الْعَهدِ مِنّی لِزیارَتِکم».
ما جملگی ای مدینه بیمار توییم
رفتیم، ولی عاشق دیدار توییم
هر چند تو را گران فروشند به ما
1- [1] . روح حج، ص 39.