ادوار فقه (شهابی) صفحه 12

فدک

در قضیۀ مطالبۀ فدک استدلالهایی در کتب معتبرۀ شیعه و سنّی از فاطمه (س) دختر پیغمبر (ص) و هم از خلیفۀ اوّل نقل شده که از لحاظ فقهی و از جنبۀ طرز استنباط و استخراج، به جا و شایسته است در این موضع یاد گردد:

فدک که به گفتۀ یاقوت حموی در کتاب «معجم البلدان» دیهی است در حجاز که تا مدینه دو یا سه روز راه است «1». از جملۀ «فی ء» یعنی از محلهایی است که بدون جنگ و بی لشکر کشی به پیغمبر (ص) واگذار شده و بحکم آیۀ «مٰا أَفٰاءَ اللّٰهُ عَلیٰ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُریٰ فَلِلّٰهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبیٰ..» «2» به آن حضرت اختصاص یافته است.

مجلسی از «جامع الاصول» ابن اثیر به اخراجش از صحیح ابی داود از عمر روایت کرده که این مضمون را گفته است:

«اموال بنی نضیر از چیزهایی است که اهل اسلام بر آن جنگی نکرده و خدا آنها را به رسولش برگردانیده. پس دیههای عرینه «3» و فدک و.. به رسول خدا مخصوص گشته که در مخارج و نفقات سالیانۀ اهل خود مصرف می کرده و اگر چیزی از مخارج

______________________________
(1) مجلسی گفته است: «قال الفیروزآبادی: فدک محرکه، موضع بخیبر».

و قال فی مصباح اللغه: بلده بینها و بین مدینه النبی (ص) یومان و بینها و بین خیبر دون مرحله».

(2) آیۀ 7 از سورۀ 59 (سورۀ الحشر) و

آیۀ ششم از همان سوره «وَ مٰا أَفٰاءَ اللّٰهُ عَلیٰ رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمٰا أَوْجَفْتُمْ عَلَیْهِ مِنْ خَیْلٍ وَ لٰا رِکٰابٍ..»

(3) «بلفظ تصغیر «عرنه».. و قیل: قری بالمدینه» (معجم البلدان)