ادوار فقه (شهابی) صفحه 194

عقائد در بارۀ معاویه

هنگامی که جنگ صفّین در میان می بود معاویه به وسائل مختلف دست می زد تا یاران علی (ع) را از پیرامن وی پراکنده سازد از این رو گاهی به ایشان نامه می نوشت و از راه تطمیع و تهدید با ایشان سخن می راند از جمله به قیس بن سعد بن عباده، که در زمان پیغمبر (ص) باصطلاح زمان ما به منزلۀ پیشکار «1» آن حضرت می بود نامه ای نوشت و او را به مفارقت علی (ع) و مرافقت خود خواند و

به تطمیعش پرداخت. قیس چنانکه جاحظ نویسندۀ ادیب و مورخ مشهور «2» در کتاب «التاج» آورده پاسخ نامه را به معاویه چنین نوشت:

«یا وثنّی ابن وثنّی تکتب إلیّ تدعونی إلی مفارقه علیّ بن ابی طالب و الدّخول فی طاعتک و تخوّفنی بتفرّق اصحابه و اقبال النّاس علیک و اجفالهم إلیک.

«فو اللّٰه الّذی لا اله غیره لو لم یبق غیره ما سالمتک ابدا و أنت حربه، و لا دخلت فی طاعتک و أنت عدوّه، و لا اخترت عدوّ اللّٰه علی ولیّه، و لا حزب الشیطان علی حزب اللّٰه. و السّلام».

______________________________
(1) خطیب بغدادی در تاریخ بغداد (در ترجمه عبد الرحمن، ابو الحسین مصری) به اسناد از انس بن مالک این عبارت را روایت کرده است: «کان قیس بن سعد من النبی بمنزله صاحب الشرطه من الامیر یعنی ینظر فی أموره-»
(2) ابو عثمان عمرو بن بحر بن محبوب صاحب کتب معروف: «البیان و التبیین» و «الحیوان» و «عثمانیه» و غیر اینها جاحظ در سال دویست و پنجاه و پنج (255) به سن متجاوز از نود سال در بصره وفات یافته است.

امثال این مکاتبات را طبری و مسعودی، و دیگر مورخان معتبر، در کتب معتبر خود، آورده اند چنانکه همین نامه را هم ابن عبد ربّه فقیه مالکی در «العقد الفرید» به عبارت زیر آورده است:

«فانت وثنیّ بن وثنیّ دخلت فی الاسلام کرها و خرجت منه طوعا لم یقدم إیمانک و لم یحذر نفاقک و نحن انصار الدّین الّذی خرجت منه و اعداء الدّین الّذی دخلت فیه. و السّلام» ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه (جزء اول) عبارت زیر را در بارۀ معاویه آورده

است:

«و معاویه مطعون فی دینه عند شیوخنا، رحمهم اللّٰه تعالی، یرمی بالزّندقه.

و قد ذکرنا فی «نقض السّفیانیّه» علی شیخنا ابی عثمان، الجاحظ، ما رواه اصحابنا فی کتبهم الکلامیّه عنه، من الإلحاد و التعرّض لرسول اللّٰه، ص «1»» بیهقی «2»، بنقل محدّث قمی، در «هدیّه الاحباب»، از صاحب «3» کتاب

______________________________
(1) و از این رو مورد لعن پیغمبر (ص) قرار گرفته چنانکه ابو عبد اللّٰه بصری متکلم از نصر بن عاصم از پدرش عاصم روایت کرده (بنقل ابن ابی الحدید) که این مضمون را گفته است:

«بمسجد پیغمبر (ص) در آمدم مردم را شنیدم که می گفتند: «نعوذ باللّٰه من غضب اللّٰه و رسوله» سبب پرسیدم گفتند: هم اکنون معاویه که دست پدرش ابو سفیان را در دست داشت از مسجد بیرون شد پیغمبر چنین گفت: «لعن اللّٰه التابع و المتبوع رب یوم لأمتی من معاویه ذی الاستاه- یعنی العجز الکبیر-»

(2) ابو بکر احمد بن حسین بن علی شافعی خسرو گردی صاحب کتاب «السنن الکبیر» و «السنن الصغیر» و کتاب «دلائل النبوه»، و جز اینها که امام الحرمین در باره اش گفته است «ما من شافعی الا و للشافعی فی عنقه منه الا البیهقی فان له المنه علی الشافعی نفسه و علی کل شافعی، لما صنف فی نصره مذهبه». بیهقی در سال چهار صد و پنجاه و هشت (458) در نیشابور وفات یافته است.
(3) عماد الدین حسن بن علی بن محمد بن حسن طبری که محدث قمی او را بعنوان «الشیخ العالم الماهر الخبیر المتکلم المحدث النحریر» یاد و تاریخ ختم کتاب «الکامل البهائی» را به سال ششصد و هفتاد و پنج (675) ضبط کرده است.