ادوار فقه (شهابی) صفحه 742

- 4- احمد بن حنبل 164- 241

ابو اسحاق شیرازی در «ذکر فقهاء بغداد» نخستین کسی را که یاد کرده احمد بن محمد بن حنبل است و او را چنین عنوان و ترجمه کرده است:

«ابو عبد اللّٰه احمد بن محمد بن حنبل بن هلال شیبانی رضی اللّٰه عنه.

«احمد به سال یک صد و شصت و چهار (164) متولد شده و در روز جمعه از ماه رجب از سال دویست و چهل و یک در گذشته است. قتیبه بن سعید گفته است: اگر احمد بن حنبل عصر مالک و ثوری و اوزاعی و لیث بن سعد را ادراک کرده بود او بر ایشان مقدم می بود. پس به قتیبه گفته شده است: تو احمد را به «تابعان»

ملحق می سازی و از ایشان بشمار می آوری!! پاسخ داده است آری به بزرگان تابعان. و ابو ثور گفته است: احمد بن حنبل از ثوری اعلم و افقه است» محمد بن اسحاق، ابن ندیم، او را به نام ابو عبد اللّٰه احمد بن حنبل یاد کرده و کتابهای زیر را برای او نام برده است.

«کتاب العلل، کتاب التّفسیر، کتاب النّاسخ و المنسوخ، کتاب الزّهد، کتاب المسائل، کتاب الفضائل، کتاب الفرائض، کتاب المناسک، کتاب الایمان، کتاب الاشربه، کتاب طاعه الرّسول، کتاب الرّدّ علی الجهمیّه، کتاب المسند و یحتوی علی نیّف و اربعین الف حدیث» مهمترین کتب احمد همین کتاب مسند است که چندی پیش در حجاز با تصحیح و چاپی بسیار خوب در مجلّداتی متعدّد به چاپ رسیده و مورد استفاده شده است.

ابو نعیم در بارۀ احمد بن محمد بن حنبل هم پس از این که او را بعنوان «و منهم الامام المبجّل و الهمام المفضل ابو عبد اللّٰه احمد بن حنبل» یاد کرده به تفصیل سخن رانده