بحث‌هایی از فقه تطبیقی صفحه 103

موضوع را «سعید بن جبیر» از «ابن عباس» نقل می‌کند. (1) چسبیده بودن «مقام» به خانه خدا علاوه بر مآخذ اهل سنت در منابع و کتب شیعه نیز آمده است. (2)

ازرقی در اخبار مکه از ابوسعید خُدری نقل می‌کند که ابراهیم مأمور شد مقام را قبله خود قرار دهد و آن را کنار در کنونی کعبه قرار داد و مدتها قبله بود و پس از آن اسماعیل نیز به جانب آن روبه‌روی در کعبه نماز می‌گزارد و مدتها قبله بود. پیامبر اسلام (ص) چون به مکه می‌آمد، چنان روبه‌روی کعبه قرار می‌گرفت که مقام روبه‌روی ایشان؛ میان او و خانه واقع می‌شد. (3)

از آنچه گفته شد معلوم می‌شود که قبله قرار دادن مقام، از زمان ابراهیم و اسماعیل تا زمان پیامبر (ص) سابقه تاریخی دارد. قرآن نیز مسلمانان را بدین معنا دعوت می‌کند: «مقام را جایگاه نماز قرار دهید». (4)

معلوم می‌شود که مقام ویژگی و خصوصیتی دارد که باید محل نماز و قبله نمازگزار باشد.

بنابراین می‌توان از احادیث و گزارشهای فراوان تاریخی، اطمینان پیدا کرد که جای مقام، محل فعلی آن نبوده و نزدیک در خانه و چسبیده به آن بوده است، چنانکه «فأسی» و «فاکهی» از مردم مکه نقل می‌کنند که بین مقام و کعبه به مقدار عبور بزی فاصله بوده است. (5)

تغییر محل مقام توسط چه کسی انجام پذیرفت؟

1- ازرقی، همان، ج 2، ص 32.
2- صدوق، علل الشرایع، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ص 423؛ کلینی، الروضة من الکافی، ترجمه کمره‌ای، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1397 هق ج 1، ص 96- 95؛ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت- علیهم السلام- 1412 ه. ق ج 13، ص 350.
3- ارزقی، همان، ص 30 و 31.
4- «واتخذوا من مقام ابراهیم مُصلّی»؛ بقره: 125.
5- فاکهی، همان، ج 1، ص 355؛ فاسی، شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، بیروت، دارالکتب العلمیة، ج 1، ص 207.