شرح معالم الاصول صفحه 186

اصل الجمع المعرّف بالاداه یفید العموم حیث لا عهد و لا نعرف فی ذلک مخالفا من الاصحاب و محقّقوا مخالفینا علی هذا ایضا و ربّما خالف فی ذلک بعض من لا یعتدّ به منهم و هو شاذّ ضعیف لا التفات الیه و امّا المفرد المعرّف فذهب جمع من النّاس الی انّه یفید العموم و عزّاه المحقّق الی الشّیخ و قال قوم بعدم افادته و اختاره المحقّق و العلّامه و هو الاقرب

طریق که چون در بیرون کردن بعضی از افراد مدلول این صیغها محتاجیم به مخصّصی معلوم می شود که این صیغ حقیقت در عمومند نه در خصوص و الّا در اخراج این افراد احتیاج بمخصّص نمی بود بلکه در حمل بر جمیع افراد احتیاج به قرینه می شد و روش ثانی جواب نقیض تفصیلی است یعنی منع ان مقدمه مستدل که لفظ هرکاه غالب شود در معنی ظاهر اینست که ان لفظ حقیقت در ان معنی باشد و ملخص منع اینکه این ظهور را مطلقا قبول نداریم بلکه این ظهور

وقتی است که دلیل نباشد که این لفظ حقیقتست در معنی دیکر و ما پیش اقامت دلیل نمودیم بر اینکه این الفاظ حقیقتند در عموم با اینکه تمسّک شدن در اثبات مسئله علمی به شهرت این مثل بسیار ضعیف است چه مثل مفید ظنّ است و دلیل مسئله علمی باید مفید یقین باشد

[أصل فی أن الجمع المعرف بالأداه یفید العموم]

اشاره

اصل الجمع المعرّف بالاداه یفید العموم حیث لا عهد تا لنا هر جمعی که معرّف به ادات تعریف باشد خواه جمع قلّت و خواه جمع کثرت و خواه جمع سالم باشد و خواه جمع مکسّر مفید عموم است حقیقه هرکاه معهودی در خارج میان متکلّم و مخاطب نباشد و اکر قرینه عهد باشد اشاره بهمان معهود خواهد بود و افاده عموم نخواهد کرد و در این حکم مخالفی از امامیّه رضوان اللّه علیهم نیافتیم و محقّقون عامّه نیز باین قائل شده اند و مخالفت ننموده اند با ما مکر بعضی از ایشان که اعتمادی بقول ایشان نیست و قول ایشان شاذّ و ضعیف است به مرتبه که قابلیّت ندارد که کسی ملتفت اثبات و نفی او شود لیکن در کیفیّت عموم او خلافی شده که آیا مفید عموم هر فرد فرد است از قبیل مفرد یا مفید عموم هر جماعت هر جماعت است و یکی دوتا از وی خارجند و تحقیق او مبتنی است بر تفصیلی تمام که این مقام کنجایش او ندارد و اما مفرد و معرّف به ادات تعریف پس جمعی از اصولیّین قائل شده اند به اینکه او نیز افاده عموم می کند حقیقه و محقّق رضی اللّه عنه این مذهب را نسبت بشیخ طوسی قدّس سرّه داده و جمعی دیکر قائل شده اند

به اینکه مفید عموم نیست حقیقه بلکه مجاز است در عموم و این مذهب را محقّق و علّامه رضی اللّه عنهما اختیار نموده اند و این نزدیکتر است بصواب و بباید دانست که مراد مصنف قدس سره و سایر قائلین به اینکه مفرد معرّف بلام حقیقه در عموم نیست اینست که از قبیل سایر الفاظ عموم نیست که هرکاه مجرّد از قرینه خصوص باشد مفید عموم باشد حقیقه و اکر قرینه خصوص باشد مستعمل در خصوص