شرح معالم الاصول صفحه 190

اصل اکثر العلماء علی انّ الجمع المنکّر لا یفید العموم بل یحمل علی اقلّ مراتبه و ذهب بعضهم علی افادته ذلک و حکاه المحقّق عن الشّیخ بالنّظر الی الحکمه و الاصحّ الاوّل لنا القطع بانّ رجالا مثلا بین الجموع فی صلوحه لکلّ عدد بدلا کرجل بین الآحاد فی صلوحه لکلّ واحد فکما انّ رجل لیس للعموم فیما یتناوله من الآحاد کذلک رجال لیس للعموم فیما یتناوله من مراتب العدد نعم اقلّ المراتب واجبه الدّخول قطعا فعلم کونها مراده و بقی ما سواها علی حکم الشّک حجّه الشّیخ علی انّ هذه اللّفظه اذا دلّت علی القلّه و الکثره و صدرت من حکیم فلو اراد القلّه لبیّنها و حیث لا قرینه وجب حمله علی الکلّ و زاد من وافقه من العامّه انّه ثبت اطلاق اللفظ علی کلّ مرتبه من مراتب الجموع فاذا حملناه علی الجمیع فقد حملناه علی جمیع حقائقه فکان اولی

استغراق با قرائن حالیّه و مقالیّه پس در همه ان مواضع متعیّن است اراده جمیع افراد و این بعینه معنی عموم است و ندیدم احدی را که این معنی را یافته باشد از متقدّمین اصحاب بغیر از محقّق قدّس سرّه که او در آخر این مبحث فرموده که اکر کفته شود که در جائی مفرد معرّف بلام واقع شود در کلام حکیمی و معهودی نباشد پس قرینه حال ان مفرد دلالت می کند بر استغراق باید او را کسی انکار نکند

[أصل فی أن الجمع المنکر هل یفید العموم]

اصل اکثر العلماء علی انّ الجمع المنکر لا یفید العموم بل یحمل علی اقلّ اکثر علما باین قائلند که جمع نکره افاده عموم نمی کند بلکه باید او

را حمل نمود بر اقلّ مراتب جمع که سه است یا دو بنا بر خلافی که خواهد آمد و بعضی قائل شده اند به اینکه او افاده عموم می کند و این قول را محقّق قدس سره از شیخ طوسی رضی اللّه نقل نموده باعتبار اینکه حکمت مقتضی اینست که اکر مراد اقلّ مراتب بوده باشد قرینه بر او اقامت بشود پس هرکاه مجرّد از قرینه باشد باید او را حمل بر جمیع مراتب نمود لنا القطع بانّ رجالا مثلا بین الجموع صالح تا حجّه الشیخ دلیل ما بر اینکه جمع نکره مفید عموم نیست اینست که جزم داریم به اینکه صیغه رجال در صلاحیّت داشتن او هر جمعی از جموع را بر سبیل بدلیّت از قبیل رجل است در اینکه صلاحیّت هر واحد از آحاد دارد پس چنانچه رجل افاده عموم آحادی نمی کند که این رجل شامل اوست همچنین رجال افاده عموم جمعهائی که این رجال شامل اوست نمی کند بلی اقلّ مراتب جمع که سه است یا دو البته داخل است در[58] او پس معلوم می شود که او مراد است از این لفظ و ما سوای او از مراتب جموع مشکوک فیه است که آیا داخل هست و یا نه و تا قرینه برآن مراتب نباشد حمل لفظ بر انها صحیح نیست حجّه الشّیخ علی انّ هذه اللفظه اذا دلّت علی القلّه و الکثره و صدرت من حکیم دلیل شیخ رضی اللّه عنه بر اینکه جمع نکره مفید عموم است اینست که این جمع نکره چون دلالت دارد بر اقلّ مراتب جمع و اکثر مراتب او که جمیع افراد است و هرکاه از حکمی صادر شود

پس اکر مراد اقلّ مراتب باشد لازم است بر حکیم بیان او