شرح معالم الاصول صفحه 421

و هو غیر معروف اصل و للاجتهاد المطلق شرایط یتوقّف علیها و هی بالاجمال ان یعرف جمیع ما یتوقّف علیه اقامه الادلّه علی المسائل الشرعیّه الفرعیّه و بالتّفصیل ان یعلم من اللّغه و معانی الالفاظ العرفیّه ما یتوقّف علیه استنباط الاحکام من الکتاب و السّنّه و لو بالرّجوع الی الکتب المعتمده و یدخل فی ذلک معرفه النّحو و التّصریف و من الکتاب قدر ما یتعلّق بالاحکام بان یکون عالما بمواقعها و یتمکّن

بوده باشد بلکه این نزدیکتر است بعقل از جهت اینکه عموم قدرت [مجتهد یعنی قدرت او] او بر استنباط جمیع مسائل بسبب کمال قوت اوست و شکی نیست که قوت کامله دورتر است از احتمال خطا از

قوت ناقصه پس چکونه این دو مجتهد مساوی باشند و بر تقدیر تسلیم تساوی ایشان می کوییم که قیاس مجتهد متجزی بمجتهد مطلق قیاس مع الفارق است زیرا که مستند در اعتماد ظن مجتهد مطلق دلیل قطعی است که عبارت از اجماع امت برین اعتماد و حکم ضرورت دین است به او و نهایت آنچه متصور است از برای اعتماد بر ظن در محل نزاع یعنی مجتهد متجزی دلیلی است ظنی که دلالت می کند بر مساوات تجزی با اجتهاد مطلق و اعتماد نمودن متجزی در اثبات مطلب خود برین دلیل منجر می شود بدور یعنی توقف شی ء بر نفس خود زیراکه اثبات تجزی در اجتهاد باین دلیل موقوفست بر اینکه در واقع تجزی در اجتهاد جایز باشد چرا که استنباط مساوات تجزی با اجتهاد مطلق صدور او از مجتهد متجزی یعنی مستدل مبنی است بر ثبوت تجزی پس مستدل دست به تجزی زده در اثبات مسئله تجزی و متمسک بظن شده در اثبات عمل بوجوب ظن و دور این معنی دارد و اکر کویید که مستدل در اثبات این مقدمه رجوع می نماید به فتوای مجتهد مطلق پس دلیل او موقوف بر ثبوت تجزی نخواهد بود در جواب می کوییم که این رجوع اکرچه ممکن است لیکن خلاف مراد مستدل است زیراکه غرض او اینست که متجزی را ملحق کرداند بمجتهد و این حرف موجب آنست که ملحق بمقلد شود بالذات اکرچه بالعرض ملحق بمجتهد می شود و با این مفسده مذکوره حکم برجوع متجزّی در اثبات ان مقدمه به فتوای مجتهد مطلق بعید است زیراکه مقتضی ثبوت واسطه ایست میان اخذ و فراکرفتن حکم بطریق استنباط و رجوع نمودن در

اخذ حکم بتقلید زیراکه استنباط حکم این معنی دارد که تقلید مجتهدی اصلا ننماید نه در حکم و نه در مقدمات او و تقلید در حکم این معنی دارد که حکم را از مجتهد بشود و ان قسم مذکور واسطه ایست میان این دو قسم و اکر خواهی بکو مرکب شده تقلید با اجتهاد و اخذ حکم از مجموع شده تقلید با اجتهاد و اخذ حکم و این طریق معروف نیست

[أصل فی شرائط الاجتهاد المطلق]

اصل و للاجتهاد المطلق شرایط تا اصل و اجتهاد مطلق