شرح معالم الاصول صفحه 6

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم متن

خان بن خان بن خان حسین علی خان نور حدیقه آصف سلیمان لا زالت حضرته العلیّه معتکفا للعلماء و الفضلاء و سدّته السّنیه کهفا للحکماء و الحلماء ما دام عالم فی الارض و کوکب فی السّماء متصدّی ترجمه کتاب معالم الدین و ملاذ المجتهدین گردید و ملتمس از ناظرین در این اوراق آنست که اکر بر خطائی مطّلع شوند

درصدد اعتراض نیامده او را اصلاح نمایند زیراکه سهو به منزله طبیعت ثانیه است از برای انسان و اللّه ولی التوفیق قدس سره از جهت متابعت حدیث سیّد المرسلین صلّی اللّه علیه و آله که کلّ امر ذی بال لم یبدأ فیه باسم اللّه فهو ابتر و موافقت قران مجید و بواسطه تیمّن و تبرّک ابتدأ نموده کتاب خود را بذکر اسم حضرت واجب تعالی فرموده که

[خطبه المؤلف]

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم با از برای استعانت است یا از برای تبرّک و متعلّق است بفعل محذوف و تقدیر چنین است که ابداء فی الکتابه باستعانه اسم اللّه یا اکتب متبرّکا باسم اللّه و همچنین هر قائلی عامل او را فعلی تقدیر می کند که مناسب باشد با فعلی که در ابتدای او بسم اللّه کفته می شود مثلا در وقت سواری راکب و در هنکام نشستن اجلس و در کاه برخاستن اقوم و در وقت طعام خوردن اکل و برین قیاس و بهتر آنست که عامل مؤخر تقدیر شود تا آنکه کلام مفید حصر شود و معنی چنین شود که بنام خدا این کار را می کنم نه بنام غیر او چه عامل مقدر در حکم ملفوظست و تقدیم معمول بر عامل دلالت دارد بر حصر چنانچه علمای معانی بیان نموده اند و مفسّران نیز در ایّاک نعبد و ایّاک نستعین تصریح نموده اند به اینکه تقدیم مفعول افاده حصر می کند یعنی ترا عبادت می کنیم و بس نه غیر تو و اسم نزد بصریین از اسماء محذوفه الاعجاز است مانند ید و دم که در اصل یدو و () دمو بوده اند یعنی در اصل سمو بود چون این کلمه کثیر الاستعمال

بود و تخفیف مناسب بوده حرف آخر را که واو است حذف کردند و حرف اوّل ساکن کردانیدند و همزه وصل در اوّل او درآوردند اسم شد پس اسم نزد ایشان ماخوذ از سمو است که بمعنی رفعت است و علم را ازین جهت اسم می نامند که رفعتی است از برای مسمّی چه اسمی دلالت دارد غالبا بر معنی که موجب شرافت مسمّی است چون محمّد و علی و ابو الحسن و تقی و نقی و امثال این ها و نزد کوفیّین مشتق از سمه بمعنی علامت است چه اسم نیز علامت است از برای مسمای خود و در اصل وسم بوده و او را حذف نمودند و عوض از او همزه وصل درآوردند اسم شد و دلیل مذهب بصریّین است جمع و تصغیر او باسماء و سمّی چه قاعده آنست که در حال جمع تکسیر و تصغیر کلمه او را بحروف اصول خود برمی کردانند و بعد از ان او را تکسیر و تصغیر می کنند و چون جمع اسم باسماء و تصغیر سمّی امده معلوم می شود که سین بجای فاء الفعل و واو بجای لام الفعل باشد و الا که اکر اصل او وسم می بود که جمع او اوسام و تصغیر او وسیم باشد چه فعل را جمع بافعال و تصغیر بفعیل می کنند و اللّه در اصل اله بود