شرح معالم الاصول صفحه 73

فصل صیغه افعل و ما فی معناها حقیقه فی الوجوب فقط بحسب اللّغه علی الاقوی وفاقا لجمهور الاصولیّین و قال قوم انّها حقیقه فی النّدب فقط و قیل فی الطّلب و هو القدر المشترک بین الوجوب و النّدب و قال علم الهدی رضی اللّه تعالی عنه انّها مشترکه بین الوجوب و النّدب اشتراکا لفظیا فی اللّغه و اما فی العرف الشّرعی فهی حقیقه فی الوجوب فقط و توقّف فی ذلک قوم فلم یدروا أ للوجوب هی ام للنّدب و قیل هی مشترکه بین ثلاثه اشیاء الوجوب و النّدب و الاباحه و قیل للقدر المشترک بین هذه الثّلاثه و هو الاذن و زعم قوم انّها مشترکه بین اربعه امور و

هی الثّلاثه السّابقه و التّهدید و قیل فیها اشیاء اخر لکنّها شدیده الشّذوذ بیّنه الوهن فلا جدری فی التّعرض لنقلها لنا وجوه

حقیقت نه با اراده معنی مجازی دیکر و چون معتبر در استعمال مشترک این معنی است چنانکه دانسته شد که محل نزاع استعمال مشترکست در اصل معینین بدون قید وحدت پس ظاهر اینست در حقیقت و مجاز اصل معینین بدون قید وحدت معتبر و محلّ نزاع باشد و کویا مانع بنای منع را در مشترک و در حقیقت و مجاز برآن اعتبار دیکر یعنی برفرض اعتبار قید وحدت کذاشته و کلام او درین صورت صورت دارد لیکن دانستی که نزاع با او درین وقت لفظی می شود و از اینجا ظاهر می شود ضعف قول به اینکه استعمال لفظ در معنی حقیقی و مجازی بعنوان حقیقت و مجاز است زیراکه معنی حقیقی بتمامه مراد است بلکه مراد ازو جزو موضوع له است که عبارت از اصل مدلول حقیقی است و جزو دیکر موضوع له که قید وحدت است ازو افتاده شده پس لفظ در او نیز مجاز خواهد بود چنانچه در معنی مجازی مجاز است

[المطلب الثانی: فی الأوامر و النواهی و فیه بحثان]

اشاره

المطلب الثانی فی الاوامر و النّواهی و فیه بحثان البحث الاوّل فی الاوامر مطلب دوّم از مطالب تسعه مقصد ثانی در بیان احکام اوامر و نواهی است و درین مطلب دو بحث است

[البحث الأول: فی الأوامر]

اشاره

بحث اوّل در بیان احکام اوامر

[اصل صیغه افعل حقیقه فی الوجوب]

اشاره

است اصل صیغه افعل و ما فی معناها تا لنا وجوه صیغه افعل و آنچه در معنی اوست یعنی هر صیغه که افاده طلب فعلی کند از صیغه های امر غایب و امر حاضر و اسماء افعال که بمعنی امرند چون نزال که بمعنی انزل و علیک که بمعنی الزم است و نظایر انها حقیقتند در وجوب و بس در لغت بنا بر اقوای اقوال و موافقت نموده اند درین قول با ما جمهور اصولیّین و جمعی کفته اند که حقیقت اند در ندب و بس و بعضی کفته اند که حقیقتند در مطلق طلب فعل که قدر مشترکیست میان وجوب و ندب پس مشترک معنوی خواهند بود و سیّد مرتضی رضی اللّه عنه قائل شده به اینکه مشترکند میان وجوب و ندب اشتراک لفظی در لغت یعنی بدو وضع موضوع شده از برای وجوب و ندب و امّا در عرف شرع پس حقیقت در وجوبند و بس و توقف نموده اند درین مسئله جمعی دیکر و ندانسته اند که حقیقت در وجوبند و در ندب مجازند یا برعکس و بعضی کفته اند که مشترک لفظیند میان سه معنی وجوب و ندب و اباحت و