دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 107

شمرده و به آنها اعتماد کرده است؛ زیرا در پذیرش احادیث، سخت‌گیر بود». «1»

2. مذهب مالکی

این مذهب منتسب به مالک بن انس بن ابی عامر اصبحی، (متولّد سال 93 هجری در مدینه و متوفّای 179 هجری در همان شهر است). وی بخشی از عمرش را در دولت اموی و بخشی از آن را در دولت عباسی گذراند.

مالک فقه را نزد امام جعفر بن محمّد الصادق علیهما السلام، ربیعة بن ابی عبد اللّٰه، معروف به «ربیعة الرأی» (م 136) که از تابعین بود، آموخت و از نافع (غلام عبد اللّٰه بن عمر) و زُهری حدیث شنید.

از مشهورترین شاگردان وی، شافعی (م 204)؛ عبد الرحمن بن قاسم (م 191)؛ اسد بن فرات (م 213) و عبد اللّٰه بن وهب (م 197) است. مذهب او در شمال آفریقا، قطر، بحرین و کویت طرفدار دارد.

وی دارای کتاب معروفی به نام موطّأ مالک است که کتابی حدیثی و فقهی است. این کتاب را مالک به درخواست منصور عبّاسی نوشت. خلفای عبّاسی سعی فراوانی در تکریم و بزرگداشت وی داشتند و لقب‌های فراوانی به وی دادند و حتّی گفتند: رسول خدا وی را به این اسم، نامگذاری کرد! و بعد از کتاب خداوند (قرآن) کتاب وی نظیر ندارد. «2»

مصادر فقهی مالک:

وی در فتوا دادن، افزون بر کتاب و سنّت، به عمل اهل مدینه و فتوای صحابی استناد می‌جست و در رتبۀ بعد به قیاس و مصالح مرسله نیز عمل می‌کرد. «3» ولی برخی می‌گویند بعد از کتاب و سنّت، اجماع و قیاس و عمل اهل مدینه و فتوای صحابی و استحسان نزد وی اعتبار داشت. «4»

3. مذهب شافعی

این مذهب منتسب است به أبو عبد اللّٰه، محمّد بن ادریس بن عباس بن عثمان بن شافع، معروف به شافعی.

وی در سال 150 هجری در «غزّه» متولّد شد و در سال 204 هجری در مصر وفات یافت. از سویی شاگرد زعیم مدرسۀ حدیث، مالک بن انس و از سوی دیگر شاگرد ابراهیم بن محمّد بن یحیی مدینی شاگرد امام صادق علیه السلام بود. او همچنین از محمّد بن حسن شیبانی شاگرد ابو حنیفه نیز بهره‌ها برد. «5»

بیشترین روایات شافعی از ابراهیم بن محمّد، شاگرد امام صادق است. مذهب شافعی حدّ فاصل میان مذهب حنفی و مالکی است.

نوشته‌اند: از مشهورترین شاگردان وی، یوسف بن یحیی (م 231)؛ احمد بن حنبل (م 241)؛ اسماعیل

______________________________
(1). تاریخ ابن خلدون، ج 2، ص 796 (فصل ششم، علوم حدیث).
(2). ر. ک: تهذیب التّهذیب، ج 10، ص 5؛ وفیات الاعیان، ج 4، ص 135؛ الاعلام زرکلی، ج 2، ص 126؛ تاریخ التشریع الاسلامی، ج 2، ص 99 به بعد؛ تاریخ الفقه الاسلامی، ص 136- 129؛ المدخل بالفقه الاسلامی، ص 189- 184؛ الفقه الاسلامی و ادلّته، ج 1، ص 46- 45.
(3). تاریخ الفقه الاسلامی، ص 133.
(4). الفقه الاسلامی و ادلّته، ج 1، ص 46.
(5). ادوار علم الفقه، ص 157.