دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 128

مسائلی که پیوسته آن و امثال آن را مطرح می‌کنند، اتهام اعتقاد به تحریف قرآن به برخی از مذاهب اسلامی است غافل از آن که با این کار خودشان تقویت نمی‌شوند، بلکه ناخودآگاه قرآن تضعیف می‌گردد و شبهه تحریف در اذهان زنده می‌شود.

آنچه مسلّم است، این که اکثریت قریب به اتّفاق علمای فریقین تحریف را ردّ کرده‌اند و لذا به هیچ مذهبی نمی‌توان نسبت قول به تحریف داد و معتقدان به تحریف قرآن، جماعت قلیلی هستند که با توجّه به ادلّۀ متقن که اجمالًا به آن اشاره شد، عقیدۀ آنان باطل و قول آنان بی‌اساس است.

اساساً چگونه دست تحریف گران به سوی کتابی باز می‌شود که از آغاز نزول آن، پیوسته در همۀ محافل در نماز و غیر نماز قرائت می‌شده و در هر عصر و زمان حافظان فراوانی داشته و حتّی کاتبان وحی را به هنگام نزول تا چهل نفر نوشته‌اند و تمام تعلیمات مورد نیاز مسلمانان در آن بوده و هست و به یقین احتمال تحریف در چنین کتابی غیر عاقلانه است.

حجیّت نصوص و ظواهر قرآن:

با توجّه به این که در بحث گذشته روشن شد که قرآن از جهت صدور قطعی است، اینک بحث دربارۀ دلالت قرآن است. شکی نیست که آیات قرآن نامفهوم نمی‌باشد؛ ولی اینگونه نیست که همۀ قرآن از جهت دلالت و افادۀ معنا، قطعی و یقینی باشد چرا که خود قرآن آیاتش را به محکمات و متشابهات تقسیم کرده است: «مِنْهُ آیٰاتٌ مُحْکَمٰاتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتٰابِ وَ أُخَرُ مُتَشٰابِهٰاتٌ». «1» اما آیات متشابه را می‌توان در پرتو محکمات تفسیر و تبیین کرد.

مطلب دیگر اینکه محکمات به دو بخش تقسیم می‌شوند: نصوص که در افادۀ معنا به حدّی روشن هستند که احتمال خلاف در آن راه ندارد و ظواهر که ظنی الدلالة هستند. «2»

بحث مهم، حجیّت این ظواهر است، همۀ علمای اسلام ظواهر را فی الجمله حجّت می‌دانند. گرچه حجیّت خصوص ظواهر قرآن به دلیل ویژگی‌های خاص آن از سوی اخباری‌ها (گروهی از محدّثان امامیّه) مورد تردید قرار گرفته است. «3» از سخن برخی از آنها استفاده می‌شود که ظهور مطلقا (چه در قرآن و چه در غیر قرآن) حجّت است، ولی خصوصیّت قرآن این است که، ظهوری در آن انعقاد نیافته است و آن چه ظواهر قرآن به حساب می‌آید، در حقیقت متشابهاتی هستند که ما گمان می‌کنیم ظواهرند!

ادلّۀ حجیّت ظواهر:

اشاره

حجیّت ظواهر الفاظ به طور کلی از مسلّمات است و نیاز به دلیل ندارد، ولی در عین حال دو دلیل می‌توان بر آن اقامه کرد:

1. ارتکاز عقلا

مردم در هنگام گفتگو، به ظواهر سخن یکدیگر

______________________________
(1). آل عمران، آیۀ 7.
(2). الاتقان، ج 2، ص 9.
(3). الفوائد المدنیه، ص 47؛ الفوائد الحائریه، ص 283.