دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 132

کنار قرآن واجب نموده است. این حدیث شریف میان اهل سنّت و شیعه متواتر است و 36 نفر از صحابه آن را نقل کرده‌اند «1» و به جز محدّثان امامیّه، 180 نفر از علما و محدّثان اهل سنّت آن را آورده‌اند و در برخی از طرق نقل آن آمده که این حدیث را پیامبر در حجة الوداع و در برخی دیگر وارد شده که در مدینه هنگام بیماری در اواخر عمر و در نقل سوّمی آمده که پس از حجة الوداع در غدیر خم و مطابق نقل چهارمی پس از سفر طائف فرموده است، و این نشان می‌دهد که پیامبر در مناسبت‌های مختلفی به خاطر اهمیّت کتاب و عترت آن را فرموده باشد. «2»

در هر حال در این حدیث، نبیّ گرامی اسلام صلی الله علیه و آله تمسّک به اهل بیت را همانند تمسّک به قرآن واجب نموده و آن را عامل مصون ماندن از گمراهی‌ها قرار داده است. همچنین در روایات دیگر، اهل بیت علیهم السلام امان برای اهل زمین «3» و سفینۀ نجات «4» معرفی شده‌اند، که مدارک آن در کتب برادران اهل سنّت موجود است.

پاره‌ای از مناقشات نسبت به حجیّت سنّت امامان اهل بیت علیهم السلام:

مهم‌ترین ایرادات بر حجیّت احادیث امامان معصوم علیهم السلام سه ایراد است:

ایراد اوّل: دین در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله کامل شده، چنانکه از آیۀ «اکمال» استفاده می‌شود:

«الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی». «5»

و همچنین پیامبر فرمود:

«ما مِنْ شی‌ء یُقرّبکم الی الجنّة و یباعدکم من النّار إلّا و قد أمرتکم به و ما من شی‌ء یباعدکم من الجنّة و یقرّبکم من النّار إلّا و قد نهیتکم عنه»

. «6» بدین معنا که همه واجبات و محرماتی که بهشت و جهنم را در پی دارد برای شما بیان کردم.

بنابراین، نقصی در دین وجود نداشته تا سنّت امامان بخواهد آن را تکمیل کند، پس نمی‌توان غیر از خدا و رسول، شخص یا اشخاصی را مدرک تشریع دانست، زیرا التزام به آن التزام به نقص دین در زمان حیات رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله است.

پاسخ:

اکمال دین در زمان رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله قطعی و مسلّم است ولی باید مقصود از اکمال را مشخص کرد.

اوّلًا: این ایراد ابتداءً به برادران اهل سنّت که معتقد به حجیّت سنّت صحابه و حجیّت قیاس و استحسان و وجود منطقة الفراغ در دین و اجتهاد الرأی در ما لا نصّ فیه هستند به وضوح وارد می‌باشد. آنان نیز باید تضادّ دیدگاه خویش را با آیۀ اکمال دین، برطرف کنند.

ثانیاً: اکمال دین غیر از ابلاغ دین است. دین در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله کامل شده است و آن چه ائمّۀ

______________________________
(1). جامع احادیث الشیعة، ج 1، ص 46 به بعد.
(2). الصواعق المحرقه، ص 150.
(3). همان مدرک، ص 151 و 234؛ مستدرک حاکم، ص 149.
(4). الصواعق المحرقة، ص 150.
(5). مائده، آیۀ 3.
(6). کافی، ج 2، ص 74؛ کنز العمّال، ج 4، ص 24.