دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 136

خودش را به صورت قضیه مطلقه از قول امام علیه السلام به دیگران انتقال می‌دهد.

7. ایجاد تحریف و تغییر در کلام امام علیه السلام از سوی مغرضان. زیرا همیشه افراد مغرض و معاند و منافقی حتّی در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله بوده‌اند که در احادیث تحریف ایجاد می‌کردند. چنانچه در روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود:

«کثرت علیَّ الکذّابة» «1»

و جای دیگر فرمود:

«من قال علیّ ما لم اقُل فلیتبوّأ معقده من النّار

؛ هرکس به من چیزی را که نگفته‌ام نسبت دهد جایگاه او در آتش خواهد شد» «2» و در تاریخ روایات از افرادی همچون مغیرة بن سعید و أبو الخطاب نام برده شده «3» که به خاطر دست کاری در احادیث و ترویج تحریف در میان مردم مذمّت شده‌اند. «4»

8. وجود احکام موقّت حکومتی. همانند آنچه در وجوب زکات در مورد استر در زمان امیر مؤمنان علیه السلام آمده بود ولی پس از آن زمان این حکم حکومتی پایان یافت.

چگونگی استنباط از فعل معصوم علیه السلام:

از آنجا که الفاظ در دلالت بر معانی، گویاتر از افعال هستند و سریع‌تر مقاصد را به مخاطب منتقل می‌کنند، لذا امر و نهی لفظی صادر از معصوم علیه السلام، ظهور در وجوب و حرمت دارد و این گونه ظهورات قابل استناد است ولی آیا فعل معصوم مانند امر او ظهور و دلالت بر وجوب دارد؟ و آیا ترک عمل از سوی معصوم دلالت بر حرمت دارد؟

به یقین فعل معصوم علیه السلام بر بیش از جواز (عدم حرمت) دلالتی ندارد. انجام یک عمل توسط معصوم علیه السلام فقط دال بر این است که این کار حرام نیست، امّا وجوب را نمی‌توان از آن استفاده کرد؛ همانگونه که ترک یک کار نیز تنها بر عدم وجوب دلالت دارد نه بر حرمت آن. «5» مگر اینکه قرینه‌ای موجود باشد که فعل دلالت بر وجوب کند مانند آن که پیامبر صلی الله علیه و آله یا امام علیه السلام کاری را به قصد تعلیم حکم یا عبادتی به مردم، انجام دهد؛ یا مانند فعل و ترک مستمر معصوم علیه السلام که بعضی آن را دلیل بر وجوب یا حرمت دانسته‌اند.

اگر گفته شود: فعل پیامبر صلی الله علیه و آله دلالت بر وجوب می‌کند، زیرا در قرآن تأسّی به پیامبر صلی الله علیه و آله در فعلی که او انجام می‌دهد واجب شده است، هر چند آن فعل بر شخص پیامبر واجب نباشد «لَقَدْ کٰانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللّٰهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کٰانَ یَرْجُوا اللّٰهَ وَ الْیَوْمَ الْآخِرَ». «6»

در جواب می‌گوییم: «تأسّی» چنین تعریف شده «أن تفعل مثل فعله صلی الله علیه و آله علی وجهه من أجل فعله صلی الله علیه و آله» «7» تأسّی به پیامبر آن است که همانند کار او را انجام دهیم با همان نیّتی که او انجام داده است پس اگر

______________________________
(1). غیبت نعمانی، ص 76؛ احتجاج طبرسی، ج 1، ص 393؛ کنز العمّال، ج 16، ص 555.
(2). کنز العمّال، ج 10، ص 295.
(3). رجال کشّی، ص 146.
(4). تعارض الادلّة الشرعیّة، ص 42- 28.
(5). اصول الفقه، ج 2، ص 63.
(6). احزاب، آیۀ 21.
(7). شرح المعالم، ج 2، ص 390.