دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 137

واجب باشد ما نیز به قصد واجب انجام دهیم و اگر مستحب یا مباح باشد ما نیز عملًا ملتزم به استحباب یا اباحه آن شویم، نه آن که هر عملی را که پیامبر انجام داده، بر ما واجب باشد، هر چند بر او واجب نباشد.

چگونگی حجیّت تقریر معصوم علیه السلام:

تقریر عبارت است از سکوت معصوم در برابر عملی که در محضر او (و یا در غیابش ولی با اطلاع او) انجام گیرد.

دلیل بر اعتبار و حجیّت تقریر این است که اگر آن قول و عمل، حرام و منکر بود، باید معصوم با آن مخالفت می‌کرد، زیرا نهی از منکر واجب است.

برخی گفته‌اند: تقریر معصوم حجّت نیست، زیرا نهی از منکر و ارشاد جاهل در همه جا واجب نمی‌باشد نظیر موردی که عملی را مورد انکار قرار داده، ولی اثر نکرده باشد که دیگر نیازی به انکار مجدّد نیست. جواب این است که این فرض خارج از محل کلام است زیرا محل کلام مواردی است که شرایط وجوب نهی از منکر و تعلیم جاهل فراهم است.

سنّت صحابه:

جمهور اهل تسنّن، به جای سنّت اهل بیت، سنّت صحابه را حجّت قرار داده‌اند، «1» تا خلاء کمبود ادلّه را جبران کنند. آنان معتقدند که صحابی کسی است که پیامبر اسلام را در زمان حیات آن حضرت در حالی که مسلمان بوده است، دیده باشد و بر اسلام از دنیا برود. «2» و اتّفاق نظر دارند که هرکس اطلاق نام صحابی بر او صحیح باشد، عادل است. «3» در حالی که پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام معتقدند، صحابه رسول اللّٰه صلی الله علیه و آله هر چند امتیاز و افتخار مصاحبت پیامبر را داشته‌اند، و در میان آنها شخصیت‌های والامقام پیدا می‌شوند، ولی از نظر عدالت همانند اشخاص دیگر، جمعی عادل و گروهی غیر عادل بودند (به گواهی قرآن و حدیث و تاریخ).

اهل سنّت برای عدالت صحابه دلایلی دارند؛ از جمله به آیۀ شریفۀ «کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنّٰاسِ» «4» و آیۀ «وَ کَذٰلِکَ جَعَلْنٰاکُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَدٰاءَ عَلَی النّٰاسِ» «5» و آیۀ «لَقَدْ رَضِیَ اللّٰهُ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ إِذْ یُبٰایِعُونَکَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ» «6» استدلال کرده‌اند.

در حالی که آیۀ اوّل و دوم مربوط به تمام امّت است، نه خصوص صحابه و آیۀ سوم مخصوص کسانی است که در بیعت رضوان شرکت کرده‌اند و همۀ صحابه را شامل نمی‌شود. به علاوه رضایت خداوند به خاطر مسألۀ بیعت رضوان دلیل بر رضایت او در برابر همۀ کارها نخواهد بود.

دانشمندان این گروه به روایاتی نیز تمسّک جسته‌اند که مهمترین آن، این حدیث معروف است

______________________________
(1). الموافقات شاطبی، ج 4، ص 74.
(2). الاصابة فی تمییز الصحابة، ج 1، ص 158.
(3). همان مدرک، ص 162.
(4). آل عمران، آیۀ 110.
(5). بقره، آیۀ 143.
(6). فتح، آیۀ 18.