دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 16

یا اینکه نگاه به زنان نامحرم بی‌حجاب طبق آیات و روایات ممنوع است. امّا اینکه نگاه به زنان بی‌حجابی که در تلویزیون ظاهر می‌شوند در پخش مستقیم یا غیر مستقیم، جایز است یا نه؟ نمی‌توان تشخیص آن را به عهدۀ تودۀ مردم گذاشت. فقیه است که می‌تواند بگوید: چنین نگاهی از مصادیق موضوع حرمت نیست زیرا موضوع کلّی نظر، منصرف به جایی است که چهره به چهره یا لااقل در آیینه باشد، بنابراین اگر در مورد فوق، مفسدۀ خاصّی مترتّب نشود احکام نظر به نامحرم در آن جاری نیست.

و از همین قبیل است مثالهای چهارگانۀ گذشته (صعید، غنیمت، استقبال قبله و قهقهه) و مثال‌های فراوان دیگری که در سرتاسر فقه مشاهده می‌شود.

3. موضوعاتی که تشخیص آن برای عرف عام کار پیچیده‌ای نیست مثل اینکه آیا این مایع رنگین خون است یا نه؟ یا فلان آب گل‌آلود مضاف است یا مطلق؟ و رؤیت هلال با چشم عادی حاصل شده است یا نه؟ این گونه موضوعات اموری است که تشخیص آن برای عامۀ افراد امکان‌پذیر است و نیاز به تبعیّت از نظر مجتهد یا متخصّصان ندارد.

شکّی نیست که قسم دوم از این اقسام سه‌گانه نیز همانند بحث از عناوین کلّی موضوعات، جزء «فقه» است و مسئولیتش را فقیه به عهده دارد.

*** منابع و مآخذ

1. قرآن کریم.

2. نهج البلاغه (با تحقیق دکتر صبحی صالح).

3. الاختصاص، شیخ مفید، جامعۀ مدرسین، قم.

4. اصول سرخسی، محمّد بن احمد سرخسی، دار الکتاب العلمیّة، بیروت، چاپ اوّل، 1414 ق.

5. الاصول العامة للفقه المقارن، سیّد محمّد تقی حکیم، مؤسسۀ آل البیت، چاپ دوم، 1390 ق.

6. بحار الأنوار، محمّد باقر مجلسی، مؤسسة الوفاء، بیروت، چاپ اوّل، 1403 ق.

7. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، حسن المصطفوی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اوّل، 1371 ش.

8. التفسیر المنیر، الدکتور وهبة الزحیلی، دار الفکر المعاصر، چاپ اوّل، 1411 ق.

9. تفسیر ابن عاشور، محمّد الطاهر ابن عاشور، مؤسسة التاریخ، چاپ اوّل، بیروت.

10. تفسیر مراغی، احمد مصطفی مراغی، دار احیاء التراث العربی، بیروت.

11. الدرّ المنثور، جلال الدین سیوطی، دار المعرفة، چاپ اوّل، 1365 ق.

12. دعائم الاسلام، نعمان بن محمّد، دار المعارف، مصر، چاپ دوم، 1385 ق.

13. روضة الواعظین، محمّد بن فتال نیشابوری، منشورات رضی، قم.

14. سنن دارمی، عبد اللّٰه بن بهرام دارمی، مطبعة الاعتدال، دمشق.

15. سنن ابی داوود، سلیمان بن اشعث سجستانی، دار الفکر، بیروت، چاپ اوّل، 1410 ق.

16. سنن نسائی، احمد بن شعیب نسائی، دار الفکر بیروت،