دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 206

شده است. وی از اصحاب امام رضا علیه السلام بود و از شصت نفر از اصحاب امام صادق علیه السلام روایت نقل کرده است. «1»

2. محمّد بن معافی بن جعفر (م 265): کتاب فقهی او «شرایع الایمان» است، دربارۀ او می‌نویسند: او از اصحاب امام کاظم علیه السلام و امام رضا علیه السلام بود. «2»

3. ابراهیم بن محمّد ثقفی (م 283): کتاب فقهی او، «الفقه و الاحکام» است. «3»

قرن چهارم:

1. علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (م 329): «4» شهید اوّل در کتاب ذکری در مورد علی بن بابویه آورده است:

«پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام هنگامی که دسترسی به نص روایت نداشتند، دستور العمل خود را از رسالۀ علی بن بابویه می‌گرفتند، چون به او اعتماد و اطمینان داشتند».

در کتاب رجال نجاشی شرح حال مفصلی از او آمده، گفته است: «شیخ القمیّین فی عصره و متقدّمهم و فقیههم و ثقتهم؛ او در عصر خود بزرگ اهل قم، پیشگام و فقیه و مورد اطمینان آنها بود». «5» کتاب الشرایع وی معروف به «الفقه الرضوی» است.

2. حسن بن علی بن أبی عقیل عمانی: «6» کتاب تأسیس الشیعة، ابن ابی عقیل را این گونه معرفی می‌کند:

«شیخ الشیعة و وجهها و فقیهها … المؤسّس فی الفقه … له کتب کثیرة فی کلّ الفنون الإسلامیة اشتهر بالفقه و التفریع و صنّف فیه کتاب «المتمسّک بحبل آل الرسول» … کان معاصراً للکلینی و لعلی بن بابویه؛ ابن ابی عقیل بزرگ شیعه، چهرۀ درخشان و فقیه شیعه بود … او در فقه مؤسّس بود. در تمام فنون اسلامی کتابهای فراوانی دارد اما شهرت او از ناحیۀ فقه و فروعات آن است، در فقه کتاب «المتمسّک بحبل آل الرسول» را نوشته است و با «کلینی» و «علی بن بابویه» معاصر بوده است». «7»

3. محمّد بن احمد بن جنید أبو علی کاتب الاسکافی (م 381): در کتاب تأسیس الشیعة، فصل دهم، علم الفقه، ص 302 می‌نویسد:

«ابن الجنید شیخنا الأقدم و فقیهنا الأعظم محمّد بن أحمد بن جنید أبو علی کاتب الاسکافی، کتب فی فروع الفقهیة فعقد لها الأبواب و قسّم فیها المسائل و جمع بین النظائر و استوفی ذلک غایة الاستیفاء؛ از بزرگان قدما و فقیه ما محمّد بن احمد بن جنید أبو علی کاتب اسکافی در فروع فقهی کتاب نوشته و ابوابی را برای

______________________________
(1). تأسیس الشیعة، ص 301.
(2). همان مدرک، ص 300.
(3). همان مدرک.
(4). ابن ندیم گفته است: ابن بابویه از فقیهان شیعه و مورد اعتماد آنان است. امام حسن عسکری علیه السلام در توقیع شریف خود دربارۀ او فرمود: «مرد بزرگ، مورد اعتماد و فقیه من». (مقدمۀ بحار الأنوار، ج 0، ص 76).
(5). رجال نجاشی، ج 2، ص 89.
(6). حسن بن علی بن ابی عقیل، فقیه متکلّم و مورد اعتماد است او در فقه و علم کلام دارای کتاب‌هایی است که از جملۀ آن، کتاب «المتمسّک بحبل آل الرسول» است که در میان امامیّه مشهور است. (رجال نجاشی، ج 1، ص 154- 153).
(7). تأسیس الشیعة، ص 303.