دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 211

قرن یازدهم:

در این قرن نیز، صاحبان فتوا و اجتهاد بسیار بودند؛ از جمله:

1. شیخ بهاء الدّین محمّد بن حسین عبد الصّمد عاملی معروف به «شیخ بهایی» (م 1031): رسالۀ عملیّۀ ایشان به زبان فارسی به نام «جامع عبّاسی» است اما برخی کتب فقهی و اصولی دیگر ایشان عبارتند از: «الحبل المتین فی احکام الدین، رسالة فی فقه الصلاة، زبدة فی اصول الفقه، رسالة فی معرفة القلبة، رسالة فی المواریث، الاسئلة الجزائریة». «1»

2. ملّا محمّد امین استرآبادی (م 1033): از کتابهای فقهی ایشان جوابات المسائل الثلاثة و الفوائد المدنیّة است. «2»

3. مولی محمّد تقی مقصود علی المجلسی (م 1070) پدر مجلسی معروف: یکی از کتب فقهی ایشان روضة المتّقین در شرح کتاب من لا یحضره الفقیه است.

4. ملا محمّد باقر بن محمّد مؤمن خراسانی، معروف به «محقّق سبزواری» (م 1090): برخی کتابهای فقهی ایشان، ذخیرة المعاد فی الارشاد و کفایة الفقه است. «3»

5- حسین بن جمال الدین محمّد، معروف به «محقّق خراسانی» (م 1098): کتاب معروف ایشان در فقه، مشارق الشموس فی شرح الدروس است. «4»

قرن دوازدهم:

در این قرن فقهای صاحب نامی می‌زیستند؛ مانند:

1. جمال الدّین بن حسین خوانساری (م 1121): معروف‌ترین کتابهای فقهی ایشان حاشیۀ شرح لمعه و حاشیۀ شرایع است.

2. شیخ محمّد بن حسن بن محمّد اصفهانی، ملقب به بهاء الدّین، معروف به فاضل اصفهانی (م 1137): کتابهای معروف فقهی ایشان: کشف اللثام عن قواعد الاحکام و المناهج السنیة فی شرح روضة البهیة است. «5»

قرن سیزدهم:

در این قرن نیز مجتهدان صاحب فتوا بسیار بودند؛ از جمله:

1. سید محمّد مهدی ابن سید مرتضی طباطبایی بروجردی، معروف به «بحر العلوم» (م 1212): «6» برخی

______________________________
(1). شیخ حرّ عاملی در امل الآمل دربارۀ شیخ بهایی می‌نویسد: جایگاه او در فقه، علم، فضل، تحقیق، دقّت نظر، بزرگی شأن و منزلت و نیکو نوشتن و همۀ خوبی‌ها آشکارتر از آن است که نیازی به ذکر و یادآوری باشد. (تنقیح المقال، باب محمّد، شمارۀ 10597، ج 3، ص 107).
(2). الذّریعة، ج 5، ص 217.
(3). همان مدرک، ج 10، ص 19، شمارۀ 96؛ ج 18، ص 96، شمارۀ 843.
(4). محقّق اردبیلی در جامع الرواة دربارۀ وی می‌گوید: جایگاه او در بزرگی قدر و شأن و منزلت، بلندی مرتبت، مهارت او در علوم عقلی و نقلی و دقّت نظر و … مشهورتر از آن است که نیازی به یادآوری باشد (تنقیح المقال، باب حسین، شمارۀ 2867، ج 1، ص 323).
(5). فقهای نامدار شیعه، صفحۀ 245، به نقل از ریحانة الادب مرحوم مدرس.
(6). مرحوم نوری در مستدرک نوشته: جمیع علمای عصر خودش و کسانی که پس از آن آمده‌اند به علو مقام و ریاست نقلی و عقلی و سایر کمالات او اذعان کرده‌اند حتی شیخ و فقیه اکبر شیخ جعفر نجفی با مقام بلند فقاهت و ریاستش کفش او را با تحت الحنک خود پاک می‌کرد، جمع زیادی از علمای بزرگ از تلامذۀ او بوده‌اند، از جمله فاضل نراقی. (الکنی و الألقاب، ج 2، ص 68- 67).