دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 212

کتب فقهی ایشان: مصابیح؛ الدر النجفیة؛ حاشیة علی طهارة الشرائع للمحقّق الحلی و قواعد احکام الشکوک.

2. جعفر بن شیخ خضر جناحی نجفی، معروف به «کاشف الغطاء» (م 1227): «1» کتب معروف فقهی ایشان: کشف الغطاء، شرح قواعد علّامه و کتاب الطهارة است.

3. شیخ محمّد حسن نجفی «صاحب جواهر» (م 1266): کتاب معروف فقهی ایشان جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام است که در میان کتب فقهی استدلالی امامیّه بی‌نظیر یا کم نظیر است و مورد توجّه فقها و مجتهدان امروز می‌باشد. «2»

4. شیخ مرتضی بن شیخ محمّد امین معروف به «شیخ انصاری» (م 1281): کتاب معروف فقهی ایشان:

المکاسب است (که شامل مکاسب محرمه، بیع و خیارات است). ایشان رساله‌های متعددی در ابواب مختلف فقهی از قبیل: رضاع، خمس، زکات، طهارت و … دارد. نامبرده از کسانی است که هم در علم اصول و هم در فقه تحول بی‌سابقه‌ای ایجاد کرد، که منشأ پیشرفت فراوان این دو علم شد و کتاب‌های او سالیان دراز است که در حوزه‌های علمیّه کتاب درسی شناخته می‌شود. «3»

قرن چهاردهم:

این قرن نیز جولانگاه فقهای نامدار و مجتهدان بی‌شماری است؛ از جمله:

1. میرزا محمّد حسن شیرازی، معروف به «میرزای شیرازی بزرگ» (م 1312): برخی کتب فقهی ایشان عبارتند از: کتابی در طهارت؛ رساله‌ای در رضاع؛ کتابی در فقه (از اوّل مکاسب تا آخر معاملات).

2. آخوند ملّا محمّد کاظم خراسانی (م 1329): گرچه شهرت ایشان به موجب تدوین کتابی است با عنوان کفایة الاصول که حاوی نظرات اصولی ایشان است. اما کتابهای فقهی مهمی نیز دارد، مانند: کتاب الاجارة؛ حاشیه بر مکاسب شیخ؛ القضاء و الشهادات.

3. سیّد محمّد کاظم یزدی معروف به صاحب کتاب العروة الوثقی (م 1337): کتاب فقهی معروف ایشان، مبنای تدریس و حاشیۀ بسیاری از فقهای معاصر به نام العروة الوثقی است و کتابی به نام حواشی بر مکاسب نیز دارد.

4. میرزا محمّد تقی شیرازی معروف به «میرزای دوم» (م 1338): مرحوم حاج آقابزرگ تهرانی در کتاب اعیان الشیعة در مورد ایشان می‌نویسد:

______________________________
(1). الذّریعة، ج 5، ص 217.
(2). محدّث نوری در مستدرک دربارۀ صاحب جواهر گفته است: او مربّی عالمان و بزرگ فقیهان و عهده‌دار ریاست امامیّه در عصر خویش بود. نویسندۀ کتاب جواهر الکلام است که چنین کتابی در مسائل حلال و حرام نوشته نشده است. برخی از علما گفته‌اند: اگر مورّخ عصر صاحب جواهر می‌خواست، حوادث عجیب و مهمّ زمانش را ثبت کند، بی‌تردید حادثه‌ای عجیب‌تر از تدوین این کتاب در آن عصر نبود. این مسأله به اندازه‌ای روشن و واضح است که نیازی به بیان ندارد. (ر. ک: مستدرک الوسائل، ج 2، ص 114).
(3). شیخ انصاری یگانۀ روزگار و نابغۀ زمانه بود. او نمونۀ زنده و کاملی در علم و عمل و قهرمانی است که در عرصۀ اجتهاد به او اقتدا می‌شود. وی آینۀ روشنی در پرهیزکاری و تقوا بود … استادِ شیخ انصاری جناب شیخ علی کاشف الغطا دربارۀ وی گفته است: همه چیز (در دنیا) شنیدنش بزرگتر از دیدنش می‌باشد، مگر شیخ مرتضی که دیدنش، از شنیدن وصفش بزرگتر و اعجاب‌انگیزتر است. (مقدّمۀ مکاسب شیخ مرتضی انصاری، سیّد محمّد کلانتر، ج 1، ص 19).