دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 27

جابر! به خدا قسم به خدای تبارک و تعالی نمی‌توان نزدیک شد مگر با اطاعت و فرمانبرداری، (ما اهل بیت) برائت هیچ کس را از آتش، در اختیار نداریم، هیچ کس حجّتی بر خدا ندارد، هرکس که مطیع خداست دوست و ولیّ ماست و هرکس که در برابر خدا عاصی و گنهکار است دشمن ما محسوب می‌شود. ولایت و سرپرستی ما دست یافتنی نیست مگر از طریق عمل و ورع و پارسایی». «1»

روشن است که عمل و ورع و طاعت، بدون آشنایی با «فقه» و مسائل حلال و حرام حاصل نمی‌شود، چنانکه تقوا که مطابق این روایت و آیۀ «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللّٰهِ أَتْقٰاکُمْ» «2» معیار کرامت و آبرومندی نزد خداوند واقع شده، بدون فراگیری واجبات و محرماتی که «فقه» متکفّل آن است بدست نمی‌آید.

بنابراین حبّ خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان اهل بیت علیهم السلام که لازمۀ ایمان است بدون عمل و آشنایی با فقه کامل نمی‌شود.

*** تأثیر اعتقادات و اخلاق در مسائل فقهی:

از آنچه گذشت تأثیر عمیق «فقه» در اعتقادات و اخلاق و اینکه اخلال در «فقه» - که ثلث دین یعنی شریعت را منعکس می‌کند- سبب اخلال در دو ثلث دیگر می‌شود به خوبی روشن شده است، ولی نکتۀ قابل توجّه این است که- به عکس- اخلال در اعتقاد و اخلاق نیز سبب اخلال در عمل به شریعت می‌شود.

گواه روشن بر این مدعا نکات اخلاقی و مسائل اعتقادی فراوانی است که در سرتاسر فقه پیدا می‌شود و ذیلًا به تعدادی از آنها اشاره می‌گردد:

الف) بخش عمده‌ای از فقه را عبادیّات تشکیل می‌دهد که قوامش به نیّت خالص و قصد قربتی است که به مسائل اخلاقی و اعتقادی بر می‌گردد، حتّی در اعمال توصّلی نیز گرچه قصد قربت، شرط صحّت عمل نیست ولی شکی نیست که سبب کمال آن می‌شود.

همۀ فقها اتفاق نظر دارند که خلوص از ریا در مطلق عبادات شرط است و اگر کسی از عبادتی قصد ریا داشته باشد عملش باطل است و مرتکب معصیت کبیره شده است زیرا به خدای متعال شرک ورزیده است و حتّی اگر بعضی از اجزای واجب و یا مستحب عمل عبادی را به قصد ریا بجا آورد و یا اصل عمل برای خدا باشد ولی انجام آن در مکانی خاص مثل مسجد و یا زمانی خاص مثل اوّل وقت به قصد ریا باشد، باطل است. «3»

در روایاتی از پیامبر اکرم و امامان اهل بیت علیهم السلام نقل شده، نیز آمده است:

قال اللّٰه عزّ و جلّ: «أنا خیر شریک، من أشرک معی غیری فی عمل عمله لم أقبله إلّا ما کان لی خالصاً

؛ خداوند عزّ و جلّ فرمود: هرکس دیگری را در اعمال خود با من شریک کند عمل او را قبول نخواهم کرد مگر اینکه خالصانه برای من انجام

______________________________
(1). کافی، ج 2، ص 74، ح 3.
(2). حجرات، آیۀ 13.
(3). عروة الوثقی کتاب الصّلاة، فصل النیّة، مسألۀ 8.