دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 293

نزدیک است، و جز در اندکی موارد، اختلاف فتوای فقهی نداشته‌اند.

ب) حجیّت احادیث ائمّۀ اهل بیت علیهم السلام

اشاره

یکی از مهم‌ترین عواملی که بیشترین نقش را در اختلاف فتاوای فقهای شیعه و اهل سنّت داشته است، اختلاف فقهای این دو مذهب در حجیّت احادیث ائمّه اهل بیت علیهم السلام و محدودۀ آن است. مجموعۀ ده‌ها هزار «1» حدیث امامان دوازده‌گانه اهل بیت علیهم السلام در موضوع فقه و عقائد و اخلاق، میراث و گنجینۀ گران بهایی از سنّت نبی اکرم صلی الله علیه و آله و معارف اسلام است که فقط مورد بهره‌مندی جمعی از فقیهان اسلام قرار گرفته است.

فقیهان اهل سنّت با استدلال به عدم اثبات حجیّت سنّت و تعالیم و رهنمودهای امامان اهل بیت علیهم السلام و مرسل دانستن اکثر احادیث آنان و عدم اتصال سندی آن احادیث به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله همۀ آن احادیث را- به جز اندکی انگشت شمار- کنار نهاده و بالطبع فتاوای فقهی آنان در قسمتی از مسائل هماهنگی لازم را با مضمون آن احادیث ندارد.

اما فقیهان شیعه با توجّه به دلایل متعدّد از قرآن کریم و احادیث نبوی صلی الله علیه و آله موجود در کتب اهل سنّت و شیعه و توضیحات خود امامان معصوم علیهم السلام حجیّت احادیث آنان را یک حکم الهی و قرآنی دیده و دستورات آنان را از جانب پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله لازم الاطاعة یافته و لذا بر اساس احادیث صادر شده از آن بزرگواران و طبق مُفاد آنها فتوا داده، که قسمتی از این فتاوا با فتاوی فقیهان اهل سنّت متفاوت می‌باشد. «2»

برخی از دلایل فقیهان شیعه بر حجیّت احادیث اهل بیت علیهم السلام عبارت است از:

1. روایات آنها روایت از رسول اللّٰه است

امام باقر و امام صادق علیهما السلام طی احادیثی تصریح و تأکید کرده‌اند که هیچ یک از احادیث و تعالیم‌شان فتاوا و آرای شخصی آنها نیست، بلکه معارفی است که نسل در نسل از جدشان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دریافت کرده و همۀ احادیث‌شان از طریق پدر و اجدادشان متّصل به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بوده بنابراین کل احادیث ائمّۀ اهل بیت علیهم السلام احادیث نبوی صلی الله علیه و آله است. «3»

______________________________
(1). مناسب است تنها به تعداد احادیث در دو کتاب فقهی از مجموع کتب احادیث فقهی ائمّۀ اهل بیت علیهم السلام توجّه کرد:

الف) وسائل الشیعة الی تحصیل الشریعه، تألیف شیخ محمّد حسن بن حسن حرّ عاملی (م 1104)، دارای 35840 حدیث.

ب) مستدرک الوسائل، تألیف میرزا حسین نوری (م 1320)، دارای: 23129 حدیث.

(2). سیّد مرتضی علم الهدیٰ در کتاب «الانتصار» جمعی از فتاوای مختص فقه شیعه را که از احادیث ائمّۀ اهل بیت علیهم السلام اخذ شده و فقهای اهل سنّت آن را ذکر نکرده‌اند، با عنوان «و مما انفردت به الشیعة الامامیه … » گردآوری کرده است که نزدیک به 330 مسألۀ فقهی است.
(3). مانند: الف) عن هشام بن سالم و حماد بن عثمان و غیره قالوا: سمعنا أبا عبد اللّٰه علیه السلام یقول:

«حدیثی حدیث ابی و حدیث ابی حدیث جدی و حدیث جدی حدیث الحسین و حدیث الحسین حدیث الحسن و حدیث الحسن حدیث امیر المؤمنین و حدیث امیر المؤمنین حدیث رسول اللّٰه و حدیث رسول اللّٰه قول اللّٰه عز و جل؛ امام صادق علیه السلام فرمود: سخن من سخن پدر من است، و سخن وی سخن جدم می‌باشد و حدیث جدّ من حدیث امام حسین است و حدیث او حدیث امام حسن است و احادیث امام حسن احادیث امیر المؤمنین است و احادیث وی احادیث پیامبر اکرم است که سخن خدای عزّ و جلّ می‌باشد». (جامع احادیث الشیعة، مقدّمه، ص 181، ح 113 و 114).

ب) عن جابر قال قلت لأبی جعفر علیه السلام اذا حدثتنی بحدیث فأسنده لی. فقال: «حدثنی أبی عن جدی رسول اللّٰه عن جبرئیل عن اللّٰه عزّ و جل، و کل ما احدثک بهذا الاسناد و قال یا جابر! لحدیث واحد تأخذه عن صادق خیر لک من الدنیا و ما فیها؛ جابر گفت: به امام باقر عرض کردم که: هرگاه حدیثی برای من می‌گویید، اسناد آن را نیز برای من بیان کنید. حضرت (با یک پاسخ کلّی) فرمود: (احادیث مرا) پدرم از جدم رسول خدا از جبرئیل از خداوند نقل کرده است. و هر حدیثی که برای تو می‌گویم دارای همین سند است. پس فرمود: ای جابر! اگر یک حدیث را از یک راوی صادق و راستگو بگیری، از تمام دنیا و آنچه در دنیا است برای تو بهتر و ارزشمندتر است». (همان مدرک).

بنابراین اگر صداقت و وثاقت امام باقر و امام صادق علیهما السلام مورد قبول فقهای اهل سنّت باشد- که هست- تمام احادیث این دو امام بزرگوار و دیگر امامان اهل بیت علیهم السلام احادیث مستند نقل شده از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله خواهد بود و لذا حجّت شرعی بوده و بر آن اساس می‌توان- بلکه باید- فتوا داد. ولی چون بسیاری از علمای مذاهب دیگر بر این معنا واقف نشده‌اند، مطابق این احادیث فتوا نداده‌اند.