دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 408

ج) مسائل مالی که از دائره عقود و ایقاعات خارج است و آن پنج کتاب است: غصب، احیای موات، لقطه، فرایض و مواریث.

بخش سوم مسائل مربوط به نظام خانواده که شامل شش کتاب است: نکاح، طلاق، خلع و مبارات، ظهار، ایلا و لعان.

بخش چهارم احکام حلال و حرام مربوط به تغذیه که شامل چهار کتاب است: صید و ذباحه و اطعمه و اشربه.

بخش پنجم سیاسات است که شامل هشت کتاب است: جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، قضا، شهادات، حدود و تعزیرات، قصاص، دیات و نظام الحکومة.

ساختار فقهی اهل سنّت:

در میان فقها و محدّثان اهل سنّت نیز تقسیمات مختلفی برای کتب فقهی دیده می‌شود که بعضی با آنچه در میان امامیّه مشهور است قریب الافق می‌باشد و بعضی کاملًا متفاوت است اکنون به سراغ تقسیمات چند فقیه و محدّث معروف اهل سنّت می‌رویم:

1. در صحیح بخاری تقسیم ابواب فقه و فضایل به صورت زیر دیده می‌شود:

الف) بعد از ذکر آغاز نبوّت پیامبر اکرم و کتاب ایمان و علم به سراغ عبادات می‌رود. از وضو گرفته تا حج و صوم، در هفت باب آنها را بیان می‌کند.

ب) سپس به سراغ ابواب معاملات می‌رود و در نه باب (از بیع شروع کرده و به هبه ختم می‌کند) آنها را آورده است.

ج) در بخش سوم شهادات، وصایا و جهاد را آورده است.

د) در بخش چهارم کتاب‌های نکاح، طلاق، خلع، لعان و نفقات که مربوط به تشکیل خانواده است، ذکر می‌کند.

ه) در بخش پنجم اطعمه و اشربه و ذبایح و صید و اضاحی (قربانی) را آورده است و در این بخش روایاتی را در مسائل طبّی در دو کتاب آورده است.

و) در بخش ششم به قسمتی از آداب، تحت عنوان کتاب اللباس و کتاب الأدب و الاستیذان (اذن طلبیدن و سلام کردن برای ورود در خانه و مانند آن) و کتاب الدعوات (دعا کردن) اشاره می‌کند.

ز) و در بخش هفتم کتاب الایمان و النذر و الفرائض و مواریث آمده است.

ح) و در بخش هشتم حدود و دیات و احکام مرتدّ و مانند آن را ذکر کرده است.

در لابه‌لای این کتب، کتاب‌های دیگری دیده می‌شود دربارۀ فضایل صحابه و فضائل قرآن و لیلة القدر و مانند آن که در ظاهر ارتباط چندانی با کتاب‌های قبل و بعد آن ندارد.

در مجموع نظم خاص منطقی بر مجموع این کتاب حکم فرما نیست مثلًا اوّلین کتاب، کتاب «بدء الوحی» و آخرین کتاب (کتاب 43) کتاب «التوحید» است و در لابه‌لای این کتاب‌ها کتبی به عنوان بدء الخلق و کتاب التفسیر و امثال آن دیده می‌شود که ظاهراً با کتاب‌های قبل و بعد مربوط نیست و همچنین