دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 416

زیرا اگر بپذیریم که اسلام حتّی در یک مورد از نیازهای زندگی بشر حکمی ندارد و قادر به حلّ مشکلات انسان در آن زمینه نمی‌باشد، این خود اعتراف به ناتمام بودن اسلام و نرسیدن به حدّ کمال است.

ممکن است امروز ما نتوانیم به خاطر موانعی به بعضی از احکام واقعی اسلام دست پیدا کنیم، ولی مانعی از رسیدن به حکم ظاهری وجود ندارد. چرا که ما هیچ فقیهی را در هیچ عصر و زمانی نمی‌یابیم که حتّی نسبت به یک موضوع و یک واقعه معتقد باشد که در ارتباط با آن حکم ظاهری نداریم و مردم نسبت به آن آزادند تا به هر شکلی که مایلند عمل نمایند.

با توجّه به آنچه گفته شد، و با عنایت به این که مسائل مستحدثۀ فراوانی در ابواب مختلف فقهی در عصر و زمان ما وجود دارد که هیچ کدام از آنها در کتب فقهای پیشین مطرح نشده (زیرا در آن اعصار محل ابتلا نبوده) و در آیه‌ای از آیات قرآن و روایتی از روایات معصومین علیهم السلام پیرامون آن به خصوص بحث نشده؛ آری با توجّه به این دو نکته، ناچاریم که در مورد چنین مسائلی بحث و بررسی کرده، و آنها را در بوتۀ مطالعه و نقادی قرار داده، تا به پاسخی صحیح و قانع‌کننده دست یابیم.

3. نمونه‌هایی از مسائل مستحدثه

اشاره

مسائل مستحدثه در ابواب مختلف فقه- همان گونه که اشاره شد- بسیار فراوان است، ولی مهم‌ترین آنها به شرح زیر است:

الف) مسائل مستحدثۀ پزشکی

1. تشریح:

آیا برای دانشجویان رشتۀ پزشکی جایز است که جسد مردۀ مسلمانی را تشریح کنند؟

مخصوصاً که از یک سو در روایتی می‌خوانیم:

«إِیّاکُمْ وَ الْمُثْلَةَ وَ لَوْ بِالْکَلْبِ الْعَقُورِ

؛ از قطعه‌قطعه کردن اعضای بدن پس از مرگ اجتناب کنید، هرچند جسد سگ گزنده و مزاحم باشد». «1»

در صورتی که اگر مجاز به تشریح نباشند، توانایی لازم را جهت انجام عملیّات جراحی و سایر معالجات طبی بدست نخواهند آورد. زیرا اقدام به طبابت مخصوصاً بخش جراحی بدون انجام تشریح بسیار مشکل است.

2. پیوند اعضا:

آیا قطع برخی از اعضای انسان زنده یا مرده، نظیر قلب و کلیه و چشم و مانند آن و پیوند زدن آن به بدن انسان زندۀ دیگر جایز است؟

مخصوصاً که عضو قطع شده (چه از بدن انسان زنده باشد و چه مرده) ناپاک است و خریدوفروش آن و نماز با آن مورد سؤال است؟

3. تلقیح مصنوعی:

آیا می‌توان نطفۀ شوهر را گرفت، و توسّط ابزار پزشکی آن را به رحم زوجه‌اش- که بطور طبیعی پذیرای نطفه نیست- یا رحم زن بیگانه‌ای تلقیح و تزریق کرد؟ آیا جایز است نطفۀ دو همسر گرفته شود و پس از ترکیب در خارج از رحم، در رحم مصنوعی پرورش داده شود و سپس جنین پرورش یافته، به رحم زوجه یا زن بیگانه‌ای