دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 421

39. احداث خیابان‌ها، بلوارها، اتوبان‌های مورد نیاز مردم چه حکمی دارد؟ حکم تخریب خانه‌ها و قبرها و مانند آن که در مسیر این خیابان‌ها قرار دارد چیست؟ آیا کسی ضامن آن نیست؟ یا باید معادل آن به قیمت روز پرداخته شود.

40. آیا می‌توان به نوارهایی که از اشخاص جهت اقرار، وصیت، وقف املاک و مانند آن پر می‌کنند، ترتیب اثر داد؟ اگر نوار ویدیویی باشد که دارای صدا و تصویر هر دو است چه حکمی دارد؟

مسائل چهل‌گانه‌ای که گذشت نمونه‌ای از مسائل مستحدثۀ محل ابتلای عصر و زمان ماست، که معمولًا قدما و متأخّرین از فقها به سراغ آن نرفته‌اند. زیرا در آن زمان محل ابتلا نبوده است. ولی جمعی از معاصرین قسمتی از این سؤالات را در رساله‌های عملیّه یا کتاب‌های استفتائات خود پاسخ داده‌اند.

این نکته قابل ذکر است که این پاسخ‌ها بدون ذکر دلیل و برهان، و به همان شکلی می‌باشد که مرسوم چنان کتاب‌هایی است و بسیاری از آن مسائل نیز بدون پاسخ مانده که لازم است مورد بحث و بررسی قرار گیرد و حکم شرعی آن روشن شود.

اخیراً کتاب‌های استدلالی در مورد برخی از مسائل مستحدثه منتشر شده، که هر چند در مورد اصول کلّی این قبیل مسائل بحث نکرده‌اند، ولی به سراغ برخی از مسائل جدید رفته، و به طور مستدل پیرامون آن بحث کرده‌اند که در جای خود قابل تقدیر است.

*** پس از بیان این سه مقدّمه، اکنون به سراغ بحث از قواعد کلّی و اصول عامّه در مسائل مستحدثه می‌رویم:

تبیین قواعد و اصول عامۀ مسائل مستحدثه

اشاره

روشن است که بسیاری از مسائل مستحدثه دلیل خاصّی از آیات قرآن، یا روایات ندارد. بدین جهت لازم است به ادلّه‌ای که با تکیه بر آن، حکم چنین مسائلی بیان می‌شود، اشاره گردد.

بدین جهت اوّلًا باید قواعد کلیّه‌ای که می‌توان مسائل مستحدثه را به آن بازگرداند ذکر کرد و این همان ردّ فروع به اصول است که وظیفۀ مجتهد می‌باشد.

و در گام دوم، تک تک مسائل مذکور را به طور مفصّل مورد بحث و بررسی قرار داد و قواعد و اصول منطبق بر آن و احکام هر یک را بیان نمود.

برای عملی کردن این مقصود، توجّه به پنج مطلب لازم است:

مطلب اوّل: تفاوت روش‌ها

طریقۀ بحث و روش استنباط در مسائل مستحدثه و دیگر مسائل فقهی از دیدگاه فقهای امامیّه، با آنچه فقهای اهل سنّت بدان معتقدند و عمل می‌کنند، متفاوت است و منشأ این اختلاف نظر، تفاوت مبانی اصولی آنهاست. زیرا پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام به نصوص خاصّه و عامّه، قواعد کلیّۀ مأخوذ از ادلّۀ معتبر (کتاب و سنّت و اجماع قطعی و دلیل معتبر عقلی) تمسّک