دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 43

برتری‌های فقه اسلامی

1. «فقه» انعکاسی از برتری خالق عقل بر عقل

در قوانین الهی، قانونگذار خداوندی است که خالق انسان و خالق عقل انسان است یعنی آن منبع بی‌نهایتی که عقل، تنها شعاعی از وجود اوست و نسبت به مصالح و مفاسد انسانی که مکلّف به این قوانین است، شناخت کافی دارد و از طرفی دیگر جاذبه‌های نفسانی و شهوانی دربارۀ او مفهومی ندارد تا او را از وضع قوانینی هماهنگ با آن مصالح و مفاسد، بازدارد در حالی که واضعان قوانین بشری، هم شناخت ناقص و محدودی از مصالح و مفاسد دارند و هم افکار آنان ممکن است تحت تأثیر جاذبه‌های نفسانی و شهوانی قرار گیرد و روشن است کسی که خود نیاز به دستگیری و کنترل و هدایت دارد نمی‌تواند با وضع یک سلسله از مقرّرات و قوانین، هدایت کنندۀ دیگران شود «قُلِ اللّٰهُ یَهْدِی لِلْحَقِّ أَ فَمَنْ یَهْدِی إِلَی الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یُتَّبَعَ أَمَّنْ لٰا یَهِدِّی إِلّٰا أَنْ یُهْدیٰ». «1»

به بیان دیگر: تفاوت فقه اسلامی بر قوانین وضعی دنیا جلوه‌ای از برتری خالق عقل بر عقل و انعکاسی از تفاوت بین تراوشات فکری بشر با مبدأ وحی است چرا که واضع و قانونگذار در فقه اسلامی خداوندی است که اوّلًا: بر همۀ نیازها و خواسته‌های بشر اشراف کامل دارد لذا هیچ گونه کاستی و تناقض و تضادّی در قوانینش مشاهده نمی‌شود.

ثانیاً: تأثیر هوا و هوس‌ها در مورد او مفهومی ندارد در حالی که عقل انسان حتی در آنجا که به صورت خرد جمعی ظهور پیدا می‌کند در بسیاری از موارد مغلوب و محکوم خواهش‌های نفسانی قرار می‌گیرد و ممکن است مثلًا به وضع اموری بسیار مستهجن (مانند مشروعیّت بخشیدن به همجنس بازی) تن دهد. «2»

ثالثاً: چیزی به نام شرم و حیا او را از بیان حق باز

______________________________
(1). یونس، آیۀ 35.
(2). در پایان این فصل به بعضی از قوانین بسیار زشت بشری با ارائۀ آمارهای رسمی در رابطۀ با آثار و عواقب زیانبار آن اشاره خواهد شد.