دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 444

ادلّۀ تقلید در مکتب اهل بیت علیهم السلام و اهل سنّت

پیشگفتار:

گاه این سؤال مطرح می‌شود که چرا در احکام شرعی باید از کسی تقلید کرد؟ اصولًا آیا تقلید کار خوبی است؟ بشر باید با چراغ فکر و اندیشه و تحقیق، تکلیف خود را بیابد و بر آن اساس عمل کند. مراجعه به افراد هم سنخ خویش و سپردن زمام «بایدها و نبایدهای» رفتاری خود به دیگران فرجامی جز خمودی و دور افتادن از قافله رشد و پیشرفت ندارد.

علاوه بر آنکه قرآن نیز مردم جاهلی را به سبب تقلید از گذشتگان مورد نکوهش قرار داده و از آنها می‌خواهد با بصیرت و استدلال حرکت کنند و همچنین صریحاً از پیروی از آنچه را که بدان علم ندارند، نهی می‌کند: «وَ لٰا تَقْفُ مٰا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ». «1»

این بحث درصدد پاسخ به این سؤالات، روشن ساختن حقیقت تقلید در دین، ادلّۀ تقلید از عالمان دینی در مکتب اهل بیت و اهل سنّت و تعیین محدودۀ تقلید تحت چند عنوان است.

*** اوّل: تقلید در لغت و اصطلاح

اشاره

________________________________________

شیرازی، ناصر مکارم، در یک جلد، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم - ایران، اول، 1427 ه ق دائرة المعارف فقه مقارن؛ ص: 491

الف) تقلید در لغت

تقلید مصدر «قلّد» به معنای انداختن گردنبند و یا قلاده به گردن کسی است و «تقلید بَدَنه» به معنای آن است که قلاده و یا نشانه‌ای به گردن شتر قربانی بیندازند، به نشانۀ آن که قربانی حج است.

اقرب الموارد می‌نویسد: «قلّد المرأة القلادة:

جعلها فی عنقها؛ آن زن، قلاده انداخت، یعنی آن را بر گردن خویش انداخت».

در صحاح نیز آمده است: «از همین رو، گماشتن و منصوب کردن والیان بر انجام کاری را تقلید گویند» (و تقلید الولاة الاعمال).

سپس می‌افزاید: «تقلید در دین از همین معنا گرفته شده است (گویا انسان قلادۀ مسئولیّت عمل خویش را بر عهدۀ مقلَّد می‌اندازد)».

لسان العرب نیز همین معانی را ذکر کرده است.

______________________________
(1). اسراء، آیۀ 36.