دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 446

نیز از قسم تقلید شمرده می‌شود، هر چند تقلید اصطلاحی متعارف به آن اطلاق نمی‌شود.

به هر حال، روشن است که تقلید اصطلاحی به معنای مراجعه افراد غیر متخصّص در امور دینی به اهل فن و متخصّصان و عالمان دینی است (هر چند محدودۀ آن مورد بحث است که بدان پرداخته خواهد شد).

*** دوم: تقلید در لسان روایات

در لسان روایات کلمۀ تقلید و مشتقات آنگاه به معنای لغوی و گاه به معنای اصطلاحی آن به کار رفته است.

در ارتباط با معنای لغوی تقلید می‌توان به این دو مورد اشاره کرد:

1. امام رضا علیه السلام در ارتباط با خلافت و امامت می‌فرماید: « … فقلّدها رسول اللّٰه علیاً». در مجمع البحرین در لغت «قلد» در توضیح این عبارت می‌نویسد: «الزمه بها ای جعلها فی رقبته و ولّاه امرها؛ رسول خدا، علی علیه السلام را به امر خلافت ملزم ساخت؛ یعنی امر خلافت را به عهدۀ او انداخت و وی را والی امر خلافت کرد».

2. در حدیثی- مطابق نقل کنز العمّال- می‌خوانیم:

«من علّم ولدا له القرآن، قلده اللّٰه قلادة یعجب منها الاولون و الآخرون یوم القیامة

؛ آن کس که فرزندش را قرآن بیاموزد، خداوند گردنبندی بر گردنش می‌اندازد که در روز قیامت همگان از آن در شگفتی فرو می‌روند». «1»

برای معنای اصطلاحی تقلید می‌توان به این دو حدیث اشاره کرد:

1. هنگامی که علی بن ابی طالب علیه السلام صعصعة بن صوحان را به سوی خوارج فرستاد، آنها به وی گفتند:

آیا اگر علی علیه السلام در اینجا بود، تو با وی بودی؟ پاسخ داد: آری؛ آنها گفتند: «فانت إذاً مقلّد علیاً دینک، ارجع فلا دین لک؛ بنابراین در دین خود پیرو علی هستی، برگرد که دینی نداری!».

صعصعه پاسخ داد: «ویلکم ألٰا اقلّد من قلّد اللّٰه، فاحسن التقلید؛ وای بر شما! آیا من از کسی که به درستی از خدا پیروی می‌کند، پیروی نکنم؟». «2»

2. أبو بصیر می‌گوید: «ام خالد عبدیه» به محضر امام صادق علیه السلام آمد و عرض کرد: «من مشکلی در شکم داشتم و طبیبان عراقی برای مداوای آن، نبیذ را برایم تجویز کرده‌اند؛ من می‌دانستم که شما آن را ناخوش می‌دارید، برای اطمینان خاطر به محضر شما آمدم تا حقیقت مسأله را از شما بپرسم». حضرت به او فرمود:

«و ما یمنعک عن شربه؟؛ چه چیزی سبب شد (با اینکه اطبا آن را برای شما تجویز کرده‌اند) آن را ننوشی؟» پاسخ داد: «قد قلّدتک دینی؛ من دینم را به عهدۀ شما انداختم (و پیرو شما هستم)». «3»

3. در مرسلۀ احتجاج از امام عسکری علیه السلام آمده است:

«فأمّا من کل من الفقهاء صائناً لنفسه، حافظاً لدینه، مخالفاً لهواه، مطیعاً لامر مولاه فللعوام أنْ یقلّدوه

؛

______________________________
(1). کنز العمّال، ج 1، ص 533، ح 2386.
(2). بحار الأنوار، ج 33، ص 402.
(3). کافی، ج 6، ص 413، ح 1.