دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 478

است و هیچ عاقلی در آن تردیدی ندارد؛ زیرا:

الف) اگر حکومت در جامعه حضور نداشته باشد هرج و مرج و بی‌نظمی پدید می‌آید.

ب) افزون بر پیشگیری از مشکل فوق و ایجاد نظم اجتماعی از راه تشکیل حکومت، پیشرفت و تکامل علمی و اخلاقی و صنعتی جز در سایۀ حکومت ممکن نیست و با توجّه به اصل اساسی «کلّ ما حکم به العقل حکم به الشرع؛ هرچه را که عقل سلیم حکم کند دین نیز آن را امضا می‌کند». «1»

مشروعیّت تشکیل حکومت و سیاست از راه شرع به اثبات می‌رسد.

وهبه زحیلی در کتاب الفقه الاسلامی و ادلّته که از منظر فقهای چهارگانۀ معروف اهل سنّت قلم می‌زند، در باب ضرورت وجود حکومت اسلامی در جامعه در راستای اقامۀ عدل و پیشگیری از ظلم می‌نویسد:

«پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: این امّت، همواره در خیر و سعادت‌اند مادامی‌که سخن می‌گویند راست می‌گویند، وقتی حکم می‌کنند بر اساس عدالت حکم می‌کنند و وقتی به ترحم نمودن دعوت شدند، رحمت خود را ارزانی می‌دارند (اهل ترحم بر دیگران باشند)» و نیز آن حضرت فرمودند:

«محبوب‌ترین خلق، در پیشگاه خدا عبارت است از پیشوای عادل و مبغوض‌ترین کس عبارت است از پیشوای بیدادگر».

و نیز در حدیث قدسی آمده است: «ای بندگان من، من ظلم و بیدادگری را بر خودم حرام کردم و در میان شما نیز آن را مورد تحریم قرار دادم، پس اهل ستم نباشید».

مزیت اسلام در این است که خواهان عدالت به گونه‌ای مطلق است و برای همگان اعمّ از حاکم، محکوم و همۀ بشریّت، لازم دانسته است و رعایت عدالت، واجب است در همه ابعاد حیات و اداره کشور و در همۀ شئون فردی و اجتماعی». «2»

آیا بدون داشتن یک حکومت مقتدر و حاکم اسلامی و متعبّد به دین خدا می‌توان عدالت را در تمام شئون زندگی فردی و اجتماعی استوار ساخت.

2. جامعیّت تعالیم اسلامی

اشاره

از روایات اسلامی به دست می‌آید که چیزی از نیازهای انسانی نیست جز اینکه حکم آن در شریعت اسلام بیان شده است. از حدیث حجة الوداع به دست می‌آید که هر چیزی که انسان را به بهشت نزدیک کند و از جهنم دور سازد، پیامبر اسلام به آن امر کرده و هر چیزی که انسان را از بهشت دور سازد و به جهنم نزدیک کند رسول گرامی از آن نهی کرده است و شکی نیست که حکومت و ادارۀ جامعه اگر در اختیار حاکم عادل باشد، مقرّب به سوی جنّت است و اگر در اختیار حاکم ظالم باشد، مقرّب به سوی دوزخ است.

(خطب رسول اللّٰه فی حجّة الوداع فقال: أیّها الناس و اللّٰه ما من شی‌ء یقرّبکم من الجنّة و یباعدکم من النّار إلّا و قد أمرتُکم به و ما من شی‌ء یقرّبکم من النّار و

______________________________
(1). اصول فقه (مظفر)، ج 1، ص 189؛ دروس فی علم اصول، ج 1، ص 101.
(2). الفقه الاسلامی و ادلّته، ج 8، ص 6207.