دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 480

«إنّ دینی و سلطانی سیبلغ ما بلغ ملک کسریٰ و ینتهی الی منتهی الخفّ و الحافر

؛ دین و حکومت من به تمام قلمرو حکومت کسری می‌رسد و سرانجام به تمام جهان خواهد رسید». «1»

ثانیاً، در اسلام رسماً از زیر بار فرهنگهای غیر اسلامی رفتن نهی شده است. «لَنْ یَجْعَلَ اللّٰهُ لِلْکٰافِرِینَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا». «2»

بنابراین، دینی که پیروان خود را از روی آوردن به بیگانگان بازمی‌دارد و ادعای جهانی بودن و خاتمیت دارد نمی‌تواند جامع و کامل نباشد؛ خصوصاً با توجّه به اینکه قرآن مجید تبیان و مبیّن هر چیزی است که در هدایت انسانها نقش دارد «وَ نَزَّلْنٰا عَلَیْکَ الْکِتٰابَ تِبْیٰاناً لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ». «3»

با توجّه به دو نکتۀ فوق به این نتیجه می‌رسیم دینی چنین جامع و جهان شمول، نمی‌تواند در زمینۀ ادارۀ جامعه و حکومت که از مهمترین نیازمندیهای بشری در همۀ اعصار است، طرحی نداشته باشد.

از این گذشته پیاده کردن تعالیم اسلام و قوانین آن بدون حکومت ممکن نیست. آنها اموری نیست که فقط با پند و موعظه در مساجد تحقّق یابد. این مسأله با اندکی دقّت بر هرکس روشن می‌شود.

3. اهتمام پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله به تشکیل حکومت اسلامی

اشاره

تردیدی نیست که:

اوّلًا: پیامبر اسلام به تشکیل حکومت اهتمام داشت و در نخستین سال ورودش به مدینه پس از هجرت، به آن لباس عمل پوشانید، این امر شواهد بسیاری دارد از جمله:

الف) تنظیم دیوانها و امور اداری و تشکیل بیت المال

از نخستین کارهایی که پیامبر صلی الله علیه و آله پس از ورود در مدینه انجام داد، تشکیل بیت المال بود. زبیر بن عوام و جمهمة بن صلت، منشی درآمدهای اقتصادی و درآمدهای حکومتی پیامبر بودند و به امور خزانه‌داری و مالیات می‌پرداختند و گروه‌هایی مأمور جمع‌آوری زکات (مالیات اسلامی) بودند.

حذیفه، مسئول ثبت امور نخیلات و باغها بود.

مغیرة بن شعبه و حصین بن مغیره، امور شهری را سامان بخشیده و مسئول امور دادوستدها و معاملات بودند. «4»

اندیشمند معروف اهل سنّت وهبه زحیلی در کتاب الفقه الاسلامی و ادلّته «5» بدین نکته عطف توجّه می‌کند که:

«حکومت جدید التأسیس پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در مدینه به اصلاحات سیاسی و اجتماعی دست زد. در قدم اوّل میان مهاجران و انصار عقد اخوت بست.

همچنین با یهود مدینه پیمان‌نامه همزیستی

______________________________
(1). تاریخ طبری، ج 2، ص 297.
(2). نساء، آیۀ 141.
(3). نحل، آیۀ 89.
(4). ر. ک: اضواء علی السنة المحمدیه (ابو ریّه)، ص 256.
(5). ر. ک: الفقه الاسلامی و ادلّته، ج 8، ص 6312.