دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 481

مسالمت‌آمیز امضا نمود و البتّه این پیمان‌نامه‌ها همانند میثاق بین المللی دارای اعتبار بود. پیامبر صلی الله علیه و آله قوای سه‌گانه‌ای از قوۀ مقنّنه و قوه قضائیّه و قوه مجریه بسیار قوی فراهم آورد و با استفاده از وحی الهی، پایه‌های حکومت مستحکمی را بنا نهاد و آنچنان به شئونات اداری و ارکان دولت، توجّه داشت که ثابت می‌کرد که آن حضرت فقط یک رسول نیست بلکه یک سلطان و رئیس مملکت نیز هست». «1»

ب) مراسلات و ارتباطات برون مرزی

پیامبر صلی الله علیه و آله با شاهان، امپراطوران و سران سیاسی بزرگ آن روز از راه نگارش نامه‌ها، ارتباط برقرار کرده آنان را دعوت به روی آوردن به دین خدا نمود.

آن حضرت در این نامه‌ها با به کارگیری برخی از جملات، از جمله

«أسْلِمْ تَسْلِم»

خاطرنشان می‌کرد اگر اسلام را بپذیرید در حکومت خود ابقا خواهید شد. «2» این گونه پیامبر صلی الله علیه و آله به عنوان یک رئیس حکومتِ مقتدر سخن می‌گفت. «3»

ج) امضای معاهدات

امضای تعهدنامه‌ها و پیمان‌نامه‌ها با سران قبایل، در راستای همکاری و زندگی مسالمت‌آمیز، یکی از جلوه‌های سیرۀ سیاسی- اجتماعی رسول خدا صلی الله علیه و آله بود. «4»

د) تشکیل و تنظیم لشکر

پیامبر حدود هشتاد برنامه دفاع نظامی در قالب «غزوه» و «سریه» انجام داده است که بخش مهمّی از تاریخ زندگی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله را تشکیل می‌دهد و بر هیچ کس این امر پوشیده نیست.

ه) نصب کارگزاران

از جمله اموری که از مسلّمات تاریخ است و در تمام کتب معتبر تاریخی ثبت شده، نصب امرا و استانداران و فرمانداران، از جانب پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است. حافظ عراقی در کتاب الفیه، استانداران پیامبر را در اشعار خود گنجانده است. «5» چنانکه علّامۀ مجلسی در بحار الأنوار فهرستی از فرمانداران و کارگزاران و سایر کادرهای حکومتی حضرت را ذکر می‌کند. «6» و ابن ادریس کتانی در تراتیب الاداریّة اسامی چهارده تن را به عنوان «وزیر» آورده است. «7»

جالب توجّه است که آن حضرت تعبیر به وزیر را از گذشته‌ای دور (سال چهارم بعثت) در ارتباط با علی علیه السلام بکار برد.

______________________________
(1). ر. ک: عبقریة الاسلام فی اصول الحکم، للدکتور منیر العجلانی، ص 98- 90؛ مبادئ نظام الحکم فی الاسلام، للدکتور عبد الحمید متولی، ص 451 (مطابق نقل الفقه الاسلامی و ادلّته، ج 8، ص 6312).
(2). تاریخ طبری، ج 2، ص 291 و 295.
(3). ر. ک: مکاتیب الرسول (احمدی میانجی)، ج 2، ص 285.
(4). ر. ک: اضواء علی سنة الرسول، ص 189؛ الفقه الاسلامی و ادلّته، ج 8، ص 6312؛ مکاتیب الرسول، ج 1، ص 262.
(5). ر. ک: أسد الغابه، ج 3، ص 126.
(6). بحار الأنوار، ج 22، ص 249.
(7). تراتیب الاداریه، ج 1، ص 17.