دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 484

کوفه برای آن حضرت پس از اعلام آمادگی شیعیان برای تشکیل حکومت اسلامی «1» دلیل روشنی است بر اینکه قیام او برای تشکیل حکومت عدل اسلامی بوده است.

قیام‌های علویین در طول تاریخ اسلام در برابر حکّام ظالم بنی امیّه و بنی عبّاس نیز در همین راستا ارزیابی می‌شود.

افزون بر این در عصر خلفای بنی عبّاس و بنی امیّه، غالباً امامان اهل بیت علیهم السلام یا در زندان بودند و یا در تبعید و یا در خانه‌هایشان تحت نظر، و تمام این امور به جهت آن بود که حاکمان ستمگر وقت از قیام آنها برای تشکیل حکومت اسلامی بیم داشتند.

قبول ولایت‌عهدی از سوی امام علی بن موسی الرضا علیه السلام- هر چند تحت فشار مأمون و برای جهات سیاسی صورت گرفت- نشانی دیگر از توجّه امامان اهل بیت علیهم السلام به مسألۀ تشکیل حکومت اسلامی است.

انتظار حکومت جهانی مهدی علیه السلام:

همۀ مسلمانان به قیام شخصی به نام مهدی از دودمان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله عقیده دارند و روایات فراوانی از طرق فریقین (اهل سنّت و شیعه) در این زمینه نقل شده «2»، تا آنجا که بعضی از دانشمندان اهل سنّت کتابی تحت عنوان «تواتر روایات مهدی» تألیف کرده‌اند. «3»

در حدیثی که عبد اللّٰه بن عمر از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل می‌کند، آمده است:

«لو لم یبق من الدّنیا إلّا یوم لطوّل اللّٰه ذلک الیوم حتّی یبعث فیه رجلًا منّی أو من أهل بیتی، یواطئ اسمه اسمی، و اسم أبیه اسم أبی یملأ الارض قسطاً و عدلًا کما ملئت ظلماً و جوراً

؛ اگر از عمر این دنیا، بیش از یک روز نماند خدا آن را آن قدر طولانی می‌سازد تا مردی از خاندان مرا مبعوث بدارد. او هم نام من و پدرش هم نام پدرم می‌باشد، او زمین را پر از عدل و داد می‌کند همانگونه که از ظلم و جور پر گشته است». «4»

*** در احادیث اهل سنّت و نیز تشیّع موارد فراوانی به چشم می‌خورد که اثبات می‌کند در آینده، حکومت اسلامی فراگیر شده و زمین پر از عدل و داد خواهد گشت، همچنانکه ظلم و جور سراسر آن را فرا گرفته است و البتّه این اتفاق نظر نیز به چشم می‌خورد که این مسأله در آخر الزمان به وقوع خواهد پیوست و آنچه در احادیث گوناگون در این باره به گونه‌ای مختلف به چشم می‌خورد مسألۀ پیدایش قسط و عدل فراگیر جهانی است. برخی از مهمترین تعابیر در این مورد را در احادیث نبوی مورد توجّه قرار می‌دهیم.

______________________________
(1). ر. ک: تاریخ ابن عساکر (شرح حال امام حسین علیه السلام)، ص 194، ح 249؛ عاشورا، ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها، ص 262- 254.
(2). ر. ک: پیام قرآن، ج 9، ص 423.
(3). در این باره کتاب‌های فراوان و نیز فصول برخی از کتاب‌ها در این موضوع، به چشم می‌خورد، از جمله کتاب: التوضیح فی تواتر ما جاء فی المنتظر و الدجال و المسیح، تألیف شوکانی اندیشمند معروف اهل سنّت.
(4). سنن ابی داوود، ج 2، ص 309. (البتّه به تصریح برخی از بزرگان «اسم أبیه اسم ابنی» صحیح است که مطابق با عقیدۀ شیعه می‌شود. یعنی محمّد بن الحسن؛ ر. ک: پیام قرآن، ج 9، ص 430).