دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 500

سادگی کم خواهد شد و زندگی‌های مرفّه و پرزرق‌وبرق که انگیزۀ اصلی فاصلۀ طبقاتی است برچیده خواهد شد.

5. در حکومت دینی مردم اجرای قوانین حکومت را جزء فرایض و واجبات الهی می‌شمرند و به آن به صورت یک وظیفۀ دینی نگاه می‌کنند و همین، انگیزۀ نیرومندی برای اجرای آن ایجاد می‌کند تا آنجا که بسیاری از افراد حاضرند جان خود را نیز فدا کنند و شهادت را که از افتخارات بزرگ است پذیرا شوند. درحالی‌که در حکومت‌های سکولار چنین نیست.

اینها و آثار مثبت دیگری که در حکومت‌های دینی است آن را از حکومت غیر دینی جدا می‌سازد.

*** البتّه نمی‌توان انکار کرد که در طول تاریخ حکومت‌هایی به نام دین تشکیل شد که آثار بسیار شوم و مخرّبی از خود به یادگار گذاشت (مانند حکومت بنی امیّه و بنی عبّاس و بعضی از حکومت‌های معاصر که خوشبختانه منقرض شدند) و ممکن است مخالفان حکومت دینی آنها را دستاویزی برای نفی این نوع حکومت قرار دهند.

ولی همه می‌دانیم حکمرانان این حکومت‌ها نه عالم دین بودند و نه فقیه و کارشناس دینی؛ بلکه سیاستبازان حرفه‌ای بودند که از احساسات پاک دینی مردم سوء استفاده کردند و تشکیلاتی شبیه سلطنت خودکامگان و دربارهای عریض و طویل، به نام خلافت اسلامی به وجود آوردند و جالب این که خود آنها نیز در لابه‌لای سخنانشان این مطلب را نفی نمی‌کردند که آنها کاری به مسائل دینی ندارند بلکه هدف حکمرانی شخصی آنان است.

تعبیرات فقها:

در کلمات فقهای اسلام اعمّ از فقهای اهل بیت علیهم السلام و اهل سنّت تعبیراتی به چشم می‌خورد که گویای حضور یک تفکّر ویژه است، تفکّری که از مقبولیّت دولت و حکومت اسلامی در میان مسلمین حکایت دارد و بر ارتباط فقه با مسائل سیاسی اجتماعی تأکید می‌نهد.

تعبیر سلطان زمان، سلطان اسلام و امام المسلمین، و امثال آن بخشی از این تعبیرات است.

در کتاب «شرح الازهار» نوشتۀ امام احمد المرتضی می‌خوانیم: «المراد من السلطان فی السّنة العلماء حیث یطلقونه، و هو الامام العادل المتولّی لمصالح الدّین؛ منظور از سلطان در روایات اسلامی علمای دین است در آنجا که به صورت مطلق به کار می‌رود، و آن پیشوای عادلی است که متولّی مصالح دینی است». «1»

شیخ مفید در بحث «انفال» چنین می‌نویسد:

«لیس لاحد أنْ یعمل فی شی‌ء ممّا عدّدنا من الأنفال إلّا بإذن الامام العادل؛ کسی حق ندارد که در آنچه از مصادیق انفال بر شمردیم (مانند زمین‌های موات، جنگ‌ها، نهرهای بزرگ، و حاشیۀ دریاها) جز به