دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 502

1. اومانیسم

انسان، در دیدگاه سکولاریزم محور همۀ اشیا و خالق همۀ ارزشها و ملاک تشخیص خیر و شر است.

2. عقل‌گرایی

در دیدگاه سکولاریزم انسان با استفاده از عقل، قادر است همۀ مسائل مورد نیاز خود را درک کند و به حل آنها بپردازد. در این مکتب، داوری نهایی در حلّ منازعات بر عهدۀ عقل است و سکولارها اذعان دارند که: عقل منهای وحی و آموزه‌های الهی، توان ادارۀ زندگی بشر را دارد. آنها می‌گویند: ما نیازی به دین نداریم مگر از دین چه کاری ساخته است که از عقل و قانون ساخته نیست؟!

3. علم‌زدگی

در دیدگاه سکولاریزم، علم بر دین مقدم است و برابر رویکرد افراطی تجربه‌گرایی مسائلی که به محک تجربه در نیاید نمی‌توان بدان توجّه کرد. در این مکتب، تقابل علم و دین از هنگامی آغاز شد که تئوری‌های جدید، در فضاشناسی و هیئت به وسیلۀ کوپرنیک، کپلر و گالیله مطرح شد که با پذیرفته‌ها و باورهای کلیسا و ظواهر کتاب مقدّس مسیحیان مخالف بود. از آن پس تعارض بین کلیسا و علم آغاز شد و به تدریج به نفی و طرد آیین مسیح و آموزه‌های اجتماعی- سیاسی کلیسایی از جامعه انجامید.

4. تساهل و تسامح

تساهل و تسامح، از دیگر ارکان و ویژگیهای سکولاریزم است؛ در این رهگذر، مذهب و اعتقادات مذهبی، مسأله‌ای فردی محسوب می‌شوند و فرد در انتخاب آنها آزاد است، و پیروان هر مذهب و هر مکتبی در کار خود آزادند و تأکید بر مذهب رسمی برای هر کشوری ممنوع است.

5- نوگرایی

«نوگرایی» در مقابل «سنّت‌گرایی» است و نوگرایی همتای «دین‌ستیزی» و لازمۀ آن دست کم، «دین‌زدایی» یا لااقل دین را از حوزه اجتماع عقب زدن و به مسائل فردی منحصر کردن است. فرهنگ امروز غرب، بر اساس تحوّل، تطوّر و مبارزه با سنن دینی مسیح پی‌ریزی شده است، ستیز با دین هدفی است که سکولاریزم در پرتو اصولی که برشمردیم، آن را تعقیب می‌کند تا بعداً آن را نسبت به هر دینی بسط و تعمیم دهد، هر چند مشکلات آیین مسیحیّت کنونی را نداشته باشد. این نکته قابل دقّت است که چگونه می‌توان مشکلات فرهنگ مذهبی را که با فرهنگ مذهب دیگر مانند اسلام قابل مقایسه نیست به آن تسرّی داد.

تفکّر انفعالی روشنفکران مذهبی:

مکتب فکری سکولاریزم، دین، اصول اعتقادی و فقه، اعمّ از اسلامی و غیره را، در امور اجتماعی- سیاسی زندگی دخالتی نمی‌دهد و اصولًا این عرصه‌ها را مشمول کلّیّت حضور و نفوذ دین نمی‌شناسد، و در واقع تقلیدی است از آنچه غربیها در برابر ارباب کلیسا داشتند. روشنفکران غربزده، جامعیّت فقه و جامعیّت تعالیم و احکام اسلامی را زیر سؤال برده و با تفسیرهای غیر صحیح از فقه،