دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 519

بنابراین هرگاه در عرف عقلای امروز احکامی وضع شود که در سابق نبوده هرگز نام احکام امضایی بر آن نمی‌توان گذاشت و اعتبار شرعی ندارد مگر اینکه به طور قطع مشابه احکامی باشد که در زمان شارع مقدّس بوده و مورد امضا قرار گرفته باشد.

5. احکامی که از عمومات و اطلاقات ادلّه و قواعد کلّی شرع برای موضوعات مستحدثه استنباط می‌شود ممکن است احکام امضایی باشد یا تأسیسی. بستگی به قواعد و عمومات و اطلاقاتی دارد که آن حکم از آن استفاده شده است؛ هرگاه آن عمومات و اطلاقات و قواعد جنبۀ تأسیسی داشته، فروع مستنبط از آن نیز تأسیسی است و اگر جنبۀ امضایی داشته، فروع آن نیز امضایی است.

6. تقسیم احکام به تأسیسی و امضایی منحصر به احکام فقهی نیست، بلکه قواعد اصولی مانند حجیّت خبر واحد و ظواهر الفاظ و اصول عملیّۀ چهارگانه و مانند آن را نیز شامل می‌شود، حتّی قواعد فقهی که برزخی است میان مسائل اصولی و مسائل فقهی؛ مانند قاعدۀ «لا ضرر» و قاعدۀ «تجاوز» و «فراغ» و «قرعه» و مانند آنها نیز در این تقسیم (تقسیم به تأسیسی و امضایی) داخل است.

*** منابع و مآخذ

1. اصطلاحات الاصول، آیة اللّٰه مشکینی، دفتر نشر الهادی، چاپ ششم، 1374 ش.

2. الاصول العامّة للفقه المقارن، محمّد تقی حکیم، مؤسّسۀ آل البیت، چاپ دوم، 1390 ق.

3. أنوار الهدایة، امام خمینی قدس سرّه، مؤسّسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سرّه، 1415 ق.

4. أجود التقریرات آیة اللّٰه خویی، (تقریرات آیة اللّٰه نایینی)، انتشارات مصطفوی، 1368 ق.

5. بحار الأنوار، علّامه محمّد باقر مجلسی، مؤسّسة الوفاء، بیروت، چاپ دوم، 1403 ق.

6. تذکرة الفقهاء، علّامۀ حلّی، مکتبة الرضویّة لإحیاء الآثار الجعفریّه.

7. جامع المقاصد، محقق کرکی، مؤسّسۀ آل البیت، چاپ اوّل، 1411 ق.

8. جواهر الفقه قاضی ابن براج، تحقیق ابراهیم بهادری، جامعۀ مدرّسین، چاپ اوّل، 1411 ق.

9. خیارات، سیّد مصطفی خمینی، مؤسّسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سرّه، 1418 ق.

10. الکافی، أبو جعفر محمّد بن یعقوب کلینی، دار صعب- دار التعارف، بیروت، چاپ چهارم، 1401 ق.

11. کنز العمّال، علی متقی هندی، مؤسّسة الرسالة، بیروت، چاپ پنجم، 1405 ق.

12. مسالک، شهید ثانی، مؤسسة المعارف الاسلامیه، چاپ اوّل، 1416 ق.

13. مستدرک، حاکم نیشابوری، دار المعرفة، 1406 ق.

14. منتقی الاصول، محمّد حسین روحانی، چاپخانۀ امیر، 1413 ق.

15. وسائل الشیعة، شیخ حرّ عاملی، طبع دار الکتب الاسلامیّه.