دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 522

در واقع، آن حضرت در خطابۀ خود که به «موعظۀ روی کوه» معروف است و باب‌های 5، 6 و 7 انجیل متّی را فرا می‌گیرد، منحصراً بر «بعد عرفانی» احکام تورات تأکید می‌کند. پس مسیحیت در آغاز، گونه‌ای از عرفان یهودی بوده و پیروانش آن را «طریقت» می‌نامیده‌اند. «1» هر چند به تدریج به دینی مستقل تبدیل شده است. البتّه همین مسیحیت که ادعا کردیم عرفان یهودیت است، خودش عرفان و عارفانی دارد. یهودیت نیز مانند مسیحیت و هر دین دیگر، عرفان و عارفانی دارد. عرفان یهودی «قبالا» یعنی «مقبول» نامیده می‌شود.

تقابل شریعت و طریقت!

عرفان چیست؟ توجّه از ظاهر به باطن؛ از صورت به معنا؛ از لفظ به محتوا؛ از اسم به مسمّا؛ از جسم به روح؛ از مبادی به غایات؛ از شریعت به طریقت؛ از شهود به غیب؛ از قرب به حضور؛ از عقل به عشق و …

اصل این توجّه را همۀ دینداران قبول دارند و هیچ کس لزوم آن را انکار نمی‌کند. ولی در اینکه آیا در این توجّه، باید بین ظاهر و باطن جمع کرد یا اینکه برای وصول به باطن، باید ظاهر را کنار گذاشت و حتّی به ضدّ آن روی آورد، اختلاف است.

همه می‌دانیم که سیّد عارفان حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و حضرت امیر المؤمنین علیه السلام در عین توجّه کامل به باطن، از ظاهر اعمال دینی چیزی را فروگذار نمی‌کردند. الفاظ و عبارات آنان نیز از خاکساری در درگاه الهی حکایت داشت و از شطحیات و ادعاهای عریض و طویل دور بود.

عارفان فراوانی نیز در جهان اسلام آن عزیزان را سرمشق خود قرار دادند و سیر و سلوک معنوی خالصی را برگزیدند و رستگار شدند.

امّا پس از چندی، کسانی در این مسیر پا نهادند که به بهانۀ توجّه به باطن، به ظاهر دین بی‌اعتنایی می‌کردند. شطحیاتی مشتمل بر ادعای الوهیت و توهین به مقدّسات اسلام نیز از آنان صادر شد، تا آنجا که برخی از ایشان برای تحریک باطن، استفاده از موسیقی، رقص، شاهد، شراب و مواد مخدر را توصیه کردند!

نسخ شریعت تورات در مسیحیّت:

بی‌اعتنایی به شریعت به بهانۀ توجّه به طریقت که در بخش کوچکی از پیکر امّت اسلام رخ داد، سراسر مسیحیّت را فرا گرفت و هنوز چند صباحی از صعود حضرت عیسی مسیح علیه السلام به آسمان نگذشته بود که یکی از مخالفان آیین جدید به نام «پولُس» دست از مخالفت برداشت و پس از ورود به آن آیین، شریعت تورات را نسخ کرد و عمل به آن را مانع کمال دانست. این «رسول» مسیحیّت که در برخی احادیث اسلامی «2» و تحقیقات غیر کلیسایی غرب، بنیانگذار مسیحیّت موجود معرفی شده است، رساله‌های متعدّدی برای افراد و جوامع مسیحی روزگار خود

______________________________
(1). کتاب اعمال رسولان، 9: 2 و 22: 4.
(2). بحار الأنوار، ج 8، ص 311.