دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 536

چندان تأثیرگذاری در این دوره فعالیّت نداشته‌اند.

آنان مطلب جدیدی را به تلمود نیفزودند و صرفاً توضیحاتی را افزودند که تا حدّی شبیه آرای آموراها بود.

با این حساب، کار ساووراها عبارت بود از تنظیم و فصل‌بندی تلمود، روشن کردن برخی از آرای هلاخایی نامعلوم، بیان بحث‌ها و توضیحات اضافی متون موجود، و افزودن عبارت‌های کوتاه راهنما برای تسهیل مطالعۀ متن. «1»

ز) دورۀ گائونیم (نوابغ)

با تدوین شریعت شفاهی در میشنا و تلمود، تحوّل و تطور شریعت یهود به پایان نرسید، بلکه دوران جدیدی آغاز شد که آثار مهمّی را نیز در شریعت یهود در پی داشت. از پایان دورۀ تلمود تا حدوداً میانۀ سدۀ یازدهم را دورۀ گائونیم «2» می‌نامند.

نام این دوره از واژۀ «گائون» (به معنای نابغه، علّامه) که لقب رسمی رؤسای آکادمی‌های بابل (سورا و پومبدیتا) بود گرفته شده است. در بخش عمدۀ این عصر آکادمی‌های بابل مرکز معنوی و فرهنگی کل جامعۀ یهودی بود و بیشتر جوامع یهودی فتاوا و احکام گائون‌ها را به طور مطلق می‌پذیرفتند. ایشان می‌کوشیدند تا تلمود را، در شکلی که از ساوورائیم دریافت کرده بودند، به گونه‌ای تفسیر کنند که قانون نامۀ مورد پذیرش، در همۀ موضوعات اجتماعی و دینی شود.

از مهم‌ترین عالمان دورۀ گائونیم می‌توان به این افراد اشاره کرد: عمرام، «3» سعدیا، «4» سموئیل بن هوفنی، «5» شریرا و حای «6» که با مرگ او دورۀ گائونی نیز به پایان می‌رسد.

ح) دورۀ ریشونیم (مراجع نخستین یا متقدّمان)

عصر ریشونیم «7» (یا متقدّمان، مراجع نخستین) از زمان اسحاق الفاسی «8» در میانۀ سدۀ یازدهم آغاز می‌شود و تا قرن شانزدهم (دوران یوسف قارو و تدوین کتاب شولحان عاروخ و نیز مَپّا «9» اثر موسی ایسرلس «10») ادامه می‌یابد. این عصر را دوران برجستۀ شریعت یهود در دورۀ پس از تلمود (پساتلمود) می‌دانند. در این دوره آثار قابل ملاحظه‌ای در شریعت یهودی تدوین شد. در این عصر قانون‌گذاری اجتماعی در میان آنها رونق بسیاری یافت. آغاز دورۀ ریشونیم با افول آکادمی‌های بابل و پیدایش مراکز جدید آموزشی در سرزمین‌های آوارگی، از جمله شمال آفریقا، اسپانیا و دیگر کشورهای اروپایی هم زمان است. از عالمان دورۀ

______________________________
(1).. D. S.،" Savora، Savoraim"، EJ.، v. 14، p. 920- 21.
(2). gaonim
(3). Amram
(4). Saadyah
(5). Amram
(6). Saadyah
(7). rishonim
(8). Isaac al- Fasi
(9). Mappah
(10). Moses Isserles