دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 551

عبارت‌اند از: مِخیلتا، از ربّی ایشماعل بن الیشاع «1» بر سفر خروج؛ سیفرا «2» بر سفر لاویان؛ سیفره «3» بر سفر اعداد؛ و سیفره بر سفر تثنیه. این میدراش‌ها عمدتاً در قرن دوم و سوم میلادی- هم زمان با میشنا- نوشته شده‌اند. «4»

دوم. توسفتا

توسفتا (در لغت: «اضافی»، «ضمیمه») مجموعه‌ای از باریتاهای عالمان عصر میشنا (تنّائیم) است. توسفتا مانند میشنا شش بخش (به همان نام‌ها) دارد. هر بخش آن نیز مانند بخش‌های میشنا به رساله‌ها و رساله‌ها به فصل‌ها و فصل‌ها به هلاخاها (به همان شکل و ترتیب و نام‌های میشنا) تقسیم می‌شود. هر رسالۀ میشنا یک رسالۀ مشابه در توسفتا هم دارد (به جز استثناهای اندکی). با این همه، توسفتا تقریباً چهار برابر میشناست.

بین باریتاهای توسفتا و هلاخاهای میشنا یکی از این پنج رابطه را می‌توان تصویر کرد: 1. باریتاهای توسفتا کاملًا موازی و مشابه هلاخاهای میشنا هستند؛ 2. باریتاها مشابه و موازی هلاخاها هستند، اما فقط تا حدی در سبک و اصطلاحات متفاوت‌اند؛ 3. باریتاها کاملًا وابسته به هلاخاها هستند اما داده‌ها و موضوعات جدیدی را می‌افزایند؛ 4. باریتاها حاوی موضوعات جدیدی‌اند که با موضوعات بحث شده در هلاخاها مرتبطاند؛ 5. باریتاها حاوی مباحث کاملًا جدید و دربارۀ موضوعات و عناوینی‌اند که در میشنا از آنها بحث نشده یا صرفاً به طور غیر مستقیم به آنها اشاره شده است.

توسفتا مانند میشنا در اصل یک مجموعۀ هلاخایی است و اگاداهای (مباحث غیر شریعتی) آن کم است. «5» دربارۀ توسفتا، نویسندگان آن، زمان دقیق تدوین آن، و ربط و نسبت آن با میشنا و دیگر مجموعه‌های هلاخا حرف و حدیث فراوان است که جای طرح آن در این مختصر نیست.

د) منابع مکتوب شریعت در دوران پس از تلمود

اشاره

پس از تکمیل تلمود، عالمان یهودی در سه شاخۀ مهم به بحث و بررسی حقوق یهودی پرداختند: شروح و حواشی، مجموعه‌های فتاوا، و قانون‌نامه‌ها.

شروح (پروشیم) «6» حاصل کوشش محقّقان برای تبیین منابع مکتوب قدیمی‌تر شریعت یهودی است تا فهمی ساده‌تر از آن را ارائه دهد. شرح معروف کلاسیک تلمود عبارت است از اثر ربّی سلیمان بن اسحاق معروف به «راشی» بر تلمود بابلی (در قرن 11). قرن یازدهم نقطۀ اوجِ شرح‌نویسی بر

______________________________
(1). R. Ishmael ben Elisha
(2). Sifra
(3). Sifrei
(4). M. D. H.،" Midreshei Halakhah"، EJ.، v. 11، p. 1521- 3.
(5).

M. D. H.،" Tosefta"، EJ.، v. 15، p. 1283- 5، B. D. V.،" Baraita"، EJ.، v. 4، p. 189- 93.

(6). perushim