دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 553

هلاخوت گدولوت پدید آورد که تلاشی بود برای تنظیم موضوعی احکام شریعت یهودی و اتخاذ رأی.

پس از وی تا اوایل قرن یازدهم قانون نامه‌های مهمی پدید آمدند که معمولًا جامع نبودند. «1»

دوم. الفاسی

بی‌شک مهم‌ترین دوران قانون‌نامه‌نویسی در شریعت یهودی دورۀ ریشونیم (سدۀ 11. 16) است.

مهم‌ترین و ماندگارترین آثار در حوزۀ شریعت یهودی در این دوران پدید آمده‌اند. سرآغاز آثار این دوره اثر معروف اسحاق (اهل فاس، در شمال آفریقا)، معروف به الفاسی است. وی در این اثر از فصل‌بندی تلمود تبعیت می‌کند، امّا گاه مباحث و استدلالاتی را که به یک رأی شرعی منجر می‌شود حذف می‌کند. الفاسی با مطرح کردن عقیدۀ یکی از دانشمندان بر آن مهر معیار (هلاخا قاعدۀ شرعی) می‌زند. وی با بی‌توجّهی به نظر مخالف، عدم علاقۀ خود را به آن نظر نشان می‌دهد. «2»

سوم. راشی و توسافوت

در قرن یازدهم میلادی، سلیمان بن اسحاق معروف به راشی شرحی بر تلمود نگاشت که اهمیتی بسیار یافت. وی که اهل فرانسه بود در دوره‌ای می‌زیست که مطالعات پیرامون تلمود پس از افول آن در بابل، در اروپا رواج یافت. توضیحات وی در مکتب درسش پایه‌گذار شرح عظیم تلمود شد.

«شرح او، که بر یادداشت‌های اوّلیۀ مکتب ربّی گرشوم مبتنی است، عمدتاً حاصل تسلّط همه‌جانبۀ او بر تمام نوشته‌های تلمودی، آگاهی وی از مشکلات شاگردان، و شیوۀ بیان رسای اوست». «3»

وی در این اثر ماهیت و کارایی استدلال‌های تلمودی را نشان می‌دهد. اثر راشی در آن زمان متن درسی شد و در کنار تلمود قرار گرفت به گونه‌ای که عملًا رازگشای تلمود گشت. اثر راشی که قونطروس (شرح) نام گرفته است در حاشیۀ متن تلمود به چاپ می‌رسد. در همین زمان، پس از رواج راشی، عالمان فرانسوی و آلمانی در سده‌های 12 تا 14 میلادی مجموعۀ عظیم شرح‌های تلمود بابلی را پدید آوردند که در تلمود در کنار متن گمارا (تفسیر میشنا) به چاپ می‌رسد. این شروح که توسافوت (به معنای ضمایم) نام گرفته‌اند در اثر راشی ریشه دارند.

آغازگر توسافوت نوۀ راشی، ربنوتام (ربّی یعقوب بن میئر اهل رومرو) است. توسافوت از یک شرح صرف فراتر می‌رود. دربارۀ تقابل راشی و توسافوت گفته‌اند که ربنوتام «از گرفتن ایرادات ماهرانه به توضیحات راشی و پیشنهاد راه حل‌های بدیع لذت می‌برد … با این همه، خطا است که بپنداریم در توسافوت چیزی نیست جز تمایل به مجادله یا عشق به بگومگو … توسافوت‌نویسان حتی بیش از راشی در پی فهم هلاخا … و کشف قیاس‌هایی بودند که حل

______________________________
(1). ساختار حقوق یهود، دیویدام. فلدمن؛ عدالت کیفری در آیین یهود، حسین سلیمانی، ص 95- 94؛.

M. E.،" Codification ofLaw"، EJ.، v. 5، p. 634.

(2). ساختار حقوق یهود، ص 95.
(3). همان مدرک، ص 96.