دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 559

تورات می‌گوید: او … فریاد برآورد و برایش رهاننده‌ای نبود. پس اگر برای وی رهاننده‌ای نباشد، چه در شهر باشد چه در صحرا، وی از مجازات معاف است، و اگر کسی باشد که بتواند وی را نجات دهد، چه در شهر و چه در صحرا، وی مسئول است».

(سفیرای سفر تثنیه 243). «1»

از این شیوه در تفسیر بسیاری از جمله‌های تورات استفاده شده است.

ج) تَقانا «2» و گِزِرا «3»

تقانا («قانون‌گذاری») و گزرا («حکم»، «دستور») بیانگر قانون‌گذاری‌های مراجع هلاخایی یا دیگر مراجع ذی صلاح در هر نسل و دوره‌ای است.

تفاوت تقانا با میدراش این است که تقانا قاعده و قانون جدیدی به حوزۀ قوانین هلاخایی می‌افزاید، امّا میدراش محتوای پوشیدۀ یک قانون موجود در این نظام را آشکار می‌کند؛ به عبارت دیگر، میدراش کاشف است از یک قانونِ از قبل موجود، امّا تقانا قانون جدید می‌آورد. از این رو، قانونی که به وسیلۀ میدراش از متن کتاب مقدّس استخراج می‌شود دِاورَیتا «4» («از تورات») نامیده می‌شود، امّا قانونی که به وسیلۀ تقانا وضع می‌شود به دستۀ دِرَبانان «5» («از عالمان») تعلق دارد.

عمل قانون‌گذاری محقّقان هلاخایی گاه تقانا و گاه گزرا نامیده می‌شود. واژۀ گزرا معمولًا به نواهی گفته می‌شود که از ارتکاب عمل خاصّی نهی می‌کنند.

واژۀ تقانا معمولًا به اوامری اشاره دارد، که وظیفه‌ای را برای انجام عملی خاص ایجاد می‌کنند. «6»

قانون‌گذاری در شریعت یهودیت تابع قواعدی است که آمورائیم در تلمود به آنها پرداخته‌اند. در صورتی که اوضاع و احوال زمانه و مقتضیات اخلاقی و اجتماعی ایجاب کند، عالمان هلاخا مجاز به وضع قانون‌اند، و این امر به اعتقاد آنان برای حفظ تورات است («کشیدن حصاری بر گرد تورات») نه تخطی از آن. بر این مبنا، در صورتی که شرایط اقتضا کند، می‌توان به مجازات‌ها و حتّی اعدام حکم کرد (تلمود، یواموت 90 ب؛ سنهدرین 46 الف). «7»

د) مینهاگ (عرف) «8»

مینهاگ («عرف») بیانگر قواعد حقوقی‌ای است که از شکل‌های مختلف عرف استنتاج می‌شوند. از نظر تاریخی، عرف را بر سایر منابع حقوق مقدّم دانسته‌اند و گفته‌اند حتّی قوانین کهن، مانند قوانین حمورابی، یونان باستان و هند (مانو) را با معیارهای کنونی باید مجموعه‌های عرف تدوین شده دانست. «9»

______________________________
(1). Cf. M. E.،" Interpretation"، op. cit.، p. 1422.
(2). takkanah
(3). gezerah
(4). de- oraita، «اوریتا» معادل آرامی «تورات» است.
(5). de- rabbanan
(6).

Maim.، Introduction to Comm. Mishnah، Cf. M. E.،" Takkanot"، EJ.، v. 15. p. 713- 14.

(7). Cf. M. E.،" Takkanot"، op. cit.، p. 718.
(8). minhag
(9). فلسفۀ حقوق، ج 2، ص 471.