دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 561

(اعداد، 27: 1. 11) و …

با این همه، باید دقت داشت که در شریعت یهودی، معسه به این اعتبار منبع قانونی حقوق است که عالمان هلاخا آن را به عنوان منبع قانون‌گذاری می‌شناسند و اصول هلاخا را که بخشی از نظام عام هلاخا هستند از آن استخراج می‌کنند، نه به این دلیل که معسه همان قدرت و اعتبار رویۀ الزام‌آور را دارا است. «1»

و) سِوارا (عقل) «2»

سِوارا («نتیجۀ منطقی»، «عقل») عبارت است از منطق حقوقی‌ای که عالمان هلاخا در استدلال‌هایشان به کار می‌برند. سوارا آن دسته از قواعد شرعی را ارائه می‌کند که مستقیماً از عقل بشریِ عالمان هلاخا ناشی شده‌اند.

«عقل» به عقیدۀ عالمان یهود گاه منبع تاریخیِ کارکردِ دیگر منابع قانونی شریعت یهودی است.

برای مثال، آنگاه که یک حکم شرعی به وسیلۀ میدراش وضع می‌شود، عملِ تفسیر منبع مستقیم و ایجادکنندۀ این حکم است؛ با این همه، راهنمای مفسّر در طی فرایند تفسیر عبارت است از عقل و منطق و استدلال. از این رو، «عقل» منبع تاریخی و عملی این حکم است. همین سخن دربارۀ قواعدی که به وسیلۀ منابع قانون‌گذاری، یعنی تقانا، معسه و مینهاگ وضع می‌شوند مصداق می‌یابد، چرا که قوانینی که بدین صورت برای پاسخ گویی به نیازهای جدید وضع می‌شود تحت سیطرۀ «منطق» است.

به رغم این مطلب، «عقل» به اعتقاد آنان منبع قانونی شریعت یهودی نیز هست. عقل گاهی منبع مستقیم یک قاعدۀ خاص است، و این در جایی است که این قاعده فقط به استناد عقل و استدلال وضع شده باشد، و از این جهت عقل در همۀ حوزه‌های هلاخا نقش مهم دارد. جایگاه والای عقل را می‌توان در طبقه‌بندی قوانین مشاهده کرد: در حالی که قوانینِ ناشی از تقانا، معسه و مینهاگ در زمرۀ قوانین معروف به دِرَبانان («از عالمان») طبقه‌بندی می‌شوند، قوانینی که منبع مستقیم آنها عقل است در طبقۀ دِاورَیتا («از تورات») جای می‌گیرند. این جایگاه حاصلِ این اصل اساسی و زیربنایی کل نظام هلاخا است که تورات بر اساس صلاحیّت و مرجعیّت عالمان هلاخا نازل شده است؛ از این رو، می‌توان گفت که هر قاعده‌ای که از عقلِ عالمان هلاخا نشأت گرفته است، از خود تورات ناشی شده است، زیرا به عقیدۀ آنان عقلِ عالمان هلاخا با منطق درون تورات منطبق است. «3»

نمونه‌ای از استناد به عقل به عنوان منبع مستقیم وضع قانون را می‌توان در بحث تلمودی زیر که اهمیّت بسیاری دارد مشاهده کرد: اصل مهم یهودیّت این است که اگر به کسی گفته شود که قانون تورات را نقض کن و الا کشته می‌شوی، وی باید قانون را نقض کند تا کشته نشود (تلمود، سنهدرین 74 الف)؛ زیرا به

______________________________
(1). Ibid.، p. 642.
(2). sevarah.
(3). M. E.،" Sevarah"، EJ.، v. 14، p. 1195- 6.