دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 562

گفتۀ عالمان تلمود و نیز ابن میمون، قوانین تورات وضع شده‌اند تا آدمی با آنها بزید نه اینکه به خاطر آنها کشته شود (یوما 85 ب). «1» با این همه، سه گناه کبیره از این قاعده مستثنا شده‌اند: اگر کسی را مخیّر کنند که یکی از سه جرم بت‌پرستی، زنا و قتل را مرتکب شود یا کشته شود، او باید تن به مرگ دهد امّا آن گناهان را انجام ندهد (سنهدرین 74 الف؛ پساحیم 25 الف- ب). این قانون در خصوص دو جرم بت‌پرستی و زنا به وسیلۀ تفسیر کتاب مقدّس وضع شده است، امّا در موردِ قتل دیگری منبع این قانون عقل است نه تفسیر. تلمود چنین استدلال می‌کند: «دلیل این است: … چه کسی می‌گوید خون تو سرخ‌تر است؟ شاید خون آن دیگری سرخ‌تر باشد!» (سنهدرین 74 الف). پس منبع مستقیم این قانون در مورد قتل سوار است. «2»

ز) نمونه‌ای از کاربرد منابع قانونی

بجاست که در اینجا نمونه‌ای از کاربردِ منابع قانونی شریعت یهودی را در استنباط احکام ذکر کنیم. نمونۀ آشکارِ این امر، مجازاتِ قطع عضوست.

تورات چنین حکم می‌کند:

اگر اذیتی دیگر حاصل شود آنگاه جان به عوض جان و چشم به عوض چشم و دندان به عوض دندان و دست به عوض دست و پا به عوض پا (خروج، 21:

23. 25؛ و نیز لاویان، 24: 19. 20).

به رغم صراحت ظاهری این فقرات، شریعت شفاهی رویکردی کاملًا متفاوت دارد. میشنا چنین می‌گوید: «هرکس به همنوعش آسیب برساند باید پنج نوع خسارت به وی بپردازد … » (باواقما 8: 1).

تلمود شرح این عبارت را با این جمله آغاز کرده است: «چرا [خسارت]؟ مگر قانون الهی نمی‌گوید: چشم در برابر چشم؟ چرا مفهوم لفظی این عبارت را [که قصاص عضو است] نگیریم؟» (باواقما 83 ب).

آنگاه آمورائیم (شارحان میشنا) در چندین صفحۀ تلمود مبنای این هلاخا را بررسی و با استفاده از میدراش و سوارا این قانون را توجیه می‌کنند. در ابتدا از تفسیر قیاسی کمک گرفته می‌شود:

آیا می‌توان چنین پنداشت که اگر کسی چشم دیگری را کور کند باید چشم وی را کور کرد، یا اگر دست دیگری را قطع کند باید دست وی را قطع کرد، یا اگر پای کسی را ببرد باید پایش را قطع کرد؟ تورات می‌گوید: «کسی که آدمی را بزند … و کسی که بهیمه‌ای را بزند» [لاویان، 24: 17. 18]؛ پس همان‌طور که اگر کسی به حیوان ضربه بزند باید غرامت مالی بپردازد، اگر کسی به انسانی نیز ضربه بزند باید خسارت مالی بپردازد.

(باواقما 83 ب)

تلمود در اینجا با استفاده از قیاس انسان به حیوان و با بهره‌گیری از منطق حقوقی در تفسیر، مجازات مذکور در تورات را به دیه تفسیر کرده است.

نویسندگان تلمود در دنبالۀ بحث از شیوۀ دیگر

______________________________
(1). Yad، Yesodei ha- Torah 5: 1.
(2). M. E.،" Sevarah"، op. cit.، p. 1196.