دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 563

تفسیر کمک می‌گیرند: ایشان با تجزیه و تحلیل زبانِ عبارت تورات چنین می‌نویسند:

اگر قانع نشده‌ای، به این دلیل توجّه کن. تورات می‌گوید: «هیچ فدیه به عوض جان قاتلی که مستوجب قتل است مگیرید، بلکه او البتّه کشته شود» [اعداد، 35: 31]. مفهوم ضمنی این آیه این است که فقط در عوض جان قاتل عمد نمی‌توان دیه گرفت، امّا برای [قطع] اعضای اصلی بدن، گرچه از نو رشد نمی‌کنند، می‌توان دیه گرفت. (باواقما 83 ب)

در اینجا شریعت شفاهی با استفاده از زبان تورات مکتوب، به قانون تورات مفهومی می‌بخشد که به ظاهر از آن چنین معنایی بر نمی‌آید. «1»

بحث تلمود دربارۀ این قانون به این تفاسیر ختم نمی‌شود، بلکه در ادامۀ بحث از عقل (سوارا) به عنوان منبع مستقل اثبات این قانون نیز استفاده می‌شود.

آیا می‌پذیرید که مراد از قانون «چشم در برابر چشم» غرامت مالی است یا می‌گویید شاید قصاص واقعی [با در آوردن چشم دیگری] مقصود باشد؟ پس چه می‌گویید در آنجا که چشمِ یکی بزرگ و چشم دیگری کوچک باشد؟ در اینجا چگونه می‌توان اصل چشم در برابر چشم را اجرا کرد؟ … (باواقما 83 ب- 84 الف)

بدین شکل، با استفاده از اصول میدراش و سوارا، مجازات قطع عضو دیگری، بر خلاف ظاهر تورات، غرامت مالی تلقی می‌شود، بدون اینکه مخالف جدی‌ای در بین فقیهان یهودی داشته باشد.

این تنها نمونه‌ای است از موارد متعدّدی که عالمان هلاخا با استفاده از منابع مختلف حقوق یهودی، هلاخای پیشین را تفسیری تازه کرده‌اند یا متناسب با مقتضیات زمان، قانونی نو گذاشته‌اند.

واژه‌نامه:

آشری:

نام یکی از قانون نامه‌های مهمّ یهود است که در قرن سیزدهم توسّط ربّی آشر بن یحیئل معروف به «آشری» یا «رُش» و مقیم در اسپانیا تدوین شد.

«اگادا»:

آن بخش از آموزه‌های دینی که شامل تاریخ، مثل‌های اخلاقی و نکات پندآمیز، مباحث و نظریات فلسفی و الاهیاتی می‌شود.

آلبرشت آلت:

یکی از دانشمندانی که در سال 1934 در مقاله‌ای با عنوان «خاستگاه‌های حقوقی اسرائیل» به نقادی قوانین تورات بر اساس شکل ارائۀ آنها (شکل قوانین موردی و شکل قوانین امری) پرداخت.

آمورائیم:

جمع آمورا به معنای شارح و مفسّر، لقب عالمانی است که پس از تکمیل میشنا به شرح و تفسیر آن اقدام کرده، آن را به تلمود تبدیل نمودند.

کار دیگرشان شرح و تفسیر مباحث غیر هلاخایی (مباحث اخلاقی و … ) بوده است. حاصل کار ایشان دو تلمود بابلی و فلسطینی (اورشلیمی) است. در فلسطین به آمورا، «ربّی» می‌گفتند و در بابل «راو».