دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 564

احَرونیم:

به معنای متأخران یا مراجع متأخر (در مقابل ریشونیم مراجع نخستین) است که از قرن شانزدهم آغاز می‌شود و تا قرن هجدهم و به نقلی تا عصر حاضر ادامه می‌یابد. بسیاری از آثار این دوره نقد یا شرح کتاب شالحان عاروخ می‌باشد.

ارباعاطوریم:

پس از کتاب موسی بن میمون یعنی «میشنه تورا» مهم‌ترین قانون نامه‌ای که تدوین شد ارباعا طوریم (معروف به طور) اثر یعقوب بن آشر فرزند آشری است. ارباعاطوریم به معنای «چهار ردیف» است زیرا این کتاب به چهار بخش یا چهار ردیف تقسیم شده است.

اسباط:

قبایل دوازده‌گانۀ بنی اسرائیل.

اسرائیل:

لقب حضرت یعقوب علیه السلام.

اسفار پنج‌گانۀ تورات:

اسفار جمع سِفْر به معنای کتاب است و اسفار پنج‌گانۀ تورات عبارتند از: سِفْر پیدایش، خروج، لاویان، اعداد و تثنیه. این اسفار به احتمال بیشتر پس از پایان تبعید بابلی در شکل کنونی‌اش شکل گرفت. توضیح محتوای این اسفار در شرح واژۀ «تورات» آمده است.

الفاسی:

مهم‌ترین دوران قانون‌نامه‌نویسی پس از تلمود، دورۀ ریشونیم (قرن 11 تا 16 میلادی) است و سرآغاز آثار این دوره اثر اسحاق (اهل فاس در شمال آفریقا) معروف به الفاسی است.

باریتا:

به مطالبی گفته می‌شود که در میشنا نیامده امّا آمورائیم (شارحان) آنها را در تلمود مطرح کرده‌اند. در میان «باریتاها» دو مجموعۀ «توسفتا» و «میدراش‌های هلاخایی» از اهمیّت بیشتری برخوردارند.

بَمیدبار:

م تورات

بیت یوسف:

م شولحان عاروخ

پروشیم:

پس از تکمیل تلمود عالمان یهودی در سه شاخه مهم به بحث و بررسی حقوق یهودی پرداختند: 1. شروح و حواشی، 2. مجموعه‌های فتاوا، 3. قانون‌نامه‌ها. به شاخۀ اوّل یعنی شروح و حواشی «پروشیم» گفته می‌شود که در آن منابع مکتوب قدیمی‌تر شریعت یهود تبیین شده، فهمی ساده‌تر ارائه می‌گردد. معروف‌ترین این شروح «راشی» نام دارد که به طور کلاسیک، تلمود بابلی را شرح می‌کند و اثر ربّی سلیمان بن اسحاق مربوط به قرن 11 می‌باشد. به شاخۀ دوم یعنی شاخۀ حواشی «حیدوشیم» یا «نُوولِّی» گفته می‌شود که در آن تعارضات درونی تلمود، حل و رفع می‌گردد. حاشیۀ کلاسیکی که بر تلمود نوشته شد اثر توسافوت‌نویسان (حاشیه‌نویسان) بر تلمود بابلی در دو قرن 12 و 13 می‌باشد. حاشیه‌نویسی تقریباً پس از شرح‌نویسی یعنی از قرن یازدهم به بعد است که تا زمان حاضر ادامه دارد. به شاخۀ سوم یعنی مجموعه‌های فتاوا «شِئِلوت او- تشووت» گفته می‌شود که عبارت است از پاسخ‌هایی که عالمان یهودی به پرسشهای شرعی می‌دهند.

تابوت عهد:

صندوقی است که ده فرمان شریعت موسی علیه السلام که روی دو لوح نقش بسته بود در آن جای داده شد و پیشاپیش بنی اسرائیل در حرکت بود تا درون معبدی که باید در اورشلیم ساخته می‌شد،