دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 88

برخی از بزرگان این دوره، عبارتند از:

1. سلطان العلماء (م 1064)؛ نویسندۀ تعلیقه بر معالم الاصول و زبدۀ شیخ بهایی. «1»

2. فاضل تونی (م 1071)؛ نویسندۀ کتاب الوافیة در اصول فقه. «2»

3. جمال الدین خوانساری (م 1125)؛ از آثار او می‌توان به تعلیقاتی بر شرح لمعه اشاره کرد. «3»

4. فاضل هندی (م 1137).

کتاب معروفش در فقه کشف اللثام نام دارد که شرح قواعد علّامۀ حلّی است. این کتاب مورد اعتماد فراوان صاحب جواهر بود که گفته شده، اگر این کتاب نزد صاحب جواهر حاضر نبود، وی چیزی را از جواهر نمی‌نوشت. «4»

ویژگی‌های دورۀ ششم:

اشاره

حرکت اخباری‌گری که سبب فرو خفتن نشاط اجتهاد و گرایش به اخبار و احادیث گردید، برای خود آثار متفاوت منفی و مثبتی به جای گذاشت.

الف) آثار منفی حرکت اخبارگری

1. تفرقه و تشتت فقها. جنبش اخباریون و پدید آمدن جوّ اخباری‌گری در فقه امامیّه، سبب انتقاد شدید علمای اخباری به مجتهدان اصولی شد.

عالمان اخباری معتقد بودند که علمای اصولی از خود چیزی ندارند و سر سفره دیگران نشسته‌اند و از آن سو نیز اصولیین، اخباریون را متهم به جمود و رکود می‌کردند و همین موجب تفرقه و تشتّت میان فقهای امامیّه گردید.

2. کثرت مجادلات فقهی. حرکت اخباریون، با ظهور برخی از مسائل، زمینه مناظره و درگیری را ایجاد کرد. مثلًا استفاده از دخانیات که پیش از آن سابقه نداشت، موضوع جدال و درگیری میان اخباریها و اصولیین گردید. تا آنجا که مسألۀ تحریم «شرب تتن» (استعمال دخانیات) شعاری برای اخباریون گردید، همان گونه که جوازش، شعار اصولیین شد.

3. مخالفت با ادلّۀ عقلی در عرصۀ استنباط مسائل فقهی.

4. بی‌توجهی به علم اصول.

با توجّه به اینکه تنها مرجع استنباط نزد اخباریون کتاب و سنّت بود و عقل و اصول عقلی نزد آنان هیچ اعتباری نداشت، لذا اصول فقه مورد بی‌اعتنایی آنها قرار گرفت و در این دوران کتاب مستقلی- جز کتاب وافیه فاضل تونی- در علم اصول نوشته نشد. و بیشتر تألیفات بر محور زبدة الاصول شیخ بهایی دور می‌زد، که بر آن شرح و تعلیقه‌ها نوشته شد. «5»

______________________________
(1). روضات الجنّات، ج 2، ص 326، همچنین ر. ک: امل الآمل، ج 2، ص 92؛ اعیان الشیعة، ج 6، ص 166- 164.
(2). امل الآمل، ج 2، ص 163، همچنین ر. ک: روضات الجنّات، ج 4، ص 246- 244؛ اعیان الشیعة، ج 8، ص 70.
(3). ر. ک: روضات الجنّات، ج 2، ص 215- 214؛ اعیان الشیعة، ج 9، ص 231.
(4). ر. ک: روضات الجنّات، ج 7، ص 118- 111؛ کشف اللثام، ج 1، مقدمه تحقیق جامعۀ مدرّسین.
(5). ر. ک: اعیان الشیعة، ج 3، ص 224- 222.