دائرة المعارف فقه مقارن صفحه 99

دریاها، مالکیت معنوی نسبت به اختراعات، اکتشافات و آثار علمی و هنری و مانند آنها مولود این تحوّلات و تعاملات است.

با تشکیل حکومت اسلامی در ایران بر اساس فقه اهل بیت علیهم السلام این سلسله از مباحث و بحث‌های جدّی و تازه، به فقه شیعه رونق و نشاطی دوباره بخشید.

فقها و دانشمندانی همچون امام خمینی، شهید سیّد محمّد باقر صدر، علّامه طباطبایی، آیة اللّٰه مکارم شیرازی، شهید مرتضی مطهّری را می‌توان از طلایه‌داران این عرصه نامید.

کتابهای کشف الاسرار و ولایت فقیه از امام خمینی، اقتصادنا و البنک اللاربوی از آثار شهید سیّد محمّد باقر صدر، تفسیر المیزان از علّامه طباطبایی، تفسیر نمونه، مجلۀ مکتب اسلام، طرح حکومت اسلامی و جلد دهم پیام قرآن از آثار آیة اللّٰه ناصر مکارم شیرازی، نظام حقوق زن در اسلام، مسألۀ حجاب، اسلام و مقتضیّات زمان و … از علّامۀ شهید مرتضی مطهّری نمونه‌های روشنی از توجّه به نیازهای اجتماعی و پاسخ به شبهات و کشاندن فقه اسلامی و معارف دینی به عرصه جامعه است، که در این رویکرد، به مسائل جدید، و پرسشهای تازه توجّه خاصّی شده و «جامعه‌نگری» وزن و اعتبار ویژه‌ای به خود گرفت.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و تشکیل حکومت اسلامی، نگرش فقیهان و اندیشمندان مکتب اهل بیت علیهم السلام به عرصۀ فقه اسلامی در زمینۀ سیاست و حکومت و مباحث تازه در ابواب اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، عمیق‌تر گردید و سبب تدوین ده‌ها کتاب در این زمینه شد.

ویژگی‌های دورۀ نهم:

1. جامعه‌نگری به جای فردنگری در عرصۀ فقاهت.

2. ورود فقاهت به عرصۀ رهبری اجتماعی مسلمین در مسیر مبارزه با استعمار خارجی و استبداد داخلی.

3. توجّه به مسائل دنیای جدید و مسائل تازه‌ای که در تبادل فرهنگها و برخورد فرهنگ اسلامی با تمدّن جدید غرب به وجود آمد.

4. نفوذ مسائل فقهی در عرصۀ قانون‌گذاری و متأثّر شدن مجالس تقنینی از فقه و حقوق اسلامی.

5. تدوین کتبی در عرصۀ حکومت و سیاست، احوال شخصیّه و اقتصاد.

6. تدوین موسوعات فقهی به شکلی تازه.

شکل جدید تدوین موسوعات فقهی معمولًا به صورت الفبایی است که همۀ موضوعات و مسائل فقهی بر اساس حروف الفبا تدوین می‌شود که می‌توان به دو نمونه از آن اشاره کرد:

1. موسوعة الفقه الاسلامی طبقاً لمذهب اهل بیت علیهم السلام.

2. الموسوعة الفقهیة المیسّرة. «1»