منابع فقه شیعه جلد 23 صفحه 264

باب 14 جواز هدیه دادن به انگیزه دریافت هدیه برتر

799- (1) ابراهیم بن عمر از امام صادق علیه السلام روایت می‌کند که در تفسیر آیه: «و آنچه ربا می‌دهید تا از اموال مردم سود ببرید، نزد خداوند افزایش نمی‌یابد.»

فرمود: «مقصود از آیه، هدیه‌ای است که به انگیزۀ دریافت هدیه برتر داده می‌شود. پس آن ربایی است که خورده می‌شود.»

این روایت در کتاب دعائم الاسلام آمده است؛ با این تفاوت که جملۀ پایانی آن به این صورت است: «پس آن، رباست.»

800- (2) ابراهیم بن عمر یمانی از امام صادق علیه السلام روایت می‌کند که فرمود: «ربا بر دو گونه است: ربای حلال و ربای حرام. ربای حلال، هدیه‌ای است که به انگیزۀ دریافت هدیۀ برتر به کسی می‌دهی، پس آن ربای حلال است و آن مصداق این سخن خداوند است: «و آنچه ربا می‌دهید تا از اموال مردم سود ببرید، نزد خداوند افزایش نمی‌یابد.»

و ربای حرام، ربایی است که خداوند عز و جل آن را نهی و تهدید به آتش کرده است.»

در کتاب المقنع این حدیث را تا پایان آیۀ قرآن آورده است و آن را این‌گونه ادامه می‌دهد: «ربای حرام به این صورت است که شخصی به دیگری ده درهم دهد به این شرط که بیش از آن بازگرداند.»

و در کتاب الهدایه آمده است: «ربا بر دو گونه است: ربای حلال و ربای حرام. ربای حلال هدیه‌ای است که به انگیزۀ دریافت هدیۀ برتر به کسی می‌دهی و ربای حرام به این صورت است که شخصی ده درهم به دیگری می‌دهد به این شرط که بیش از آن به وی بازگرداند، پس آن ربایی است که خداوند از آن نهی کرده است.»

در کتاب فقه الرضا آمده است: «بدان که ربا بر دو گونه است: ربای حلال و ربای حرام. ربای حلال هدیه‌ای است که به انگیزۀ دریافت هدیۀ برتر به کسی می‌دهی و ربای حرام در کالاهای پیمانه‌ای و وزن‌کردنی است ...» ادامۀ آن، همانند متن کتاب الهدایه است.

801- (3) در کتاب من لایحضره الفقیه آمده است: «ربا بر دو گونه است: ربای حلال و ربای حرام. ربای حلال هدیه‌ای است که به انگیزۀ دریافت هدیۀ برتر به کسی می‌دهی و آن مصداق این سخن خداوند است:

«و آنچه ربا می‌دهید تا از اموال مردم سود ببرید، نزد خداوند افزایش نمی‌یابد» و ربای حرام این است که شخصی به دیگری ده درهم می‌دهد به این شرط که بیش از آن به وی بازگرداند. پس این ربایی است که خداوند از آن نهی کرده است و می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آوردید، از خدا پروا کنید و باقیمانده‌های ربا را رها کنید اگر مؤمن هستید. پس اگر چنین نکنید، بدانید که به جنگ با خدا و پیامبر برخاسته‌اید و اگر توبه کنید، سرمایه‌های‌تان از آنِ شماست. نه ستم می‌کنید و نه مورد ستم قرار می‌گیرید.»